Kahramanmaraş’taki şiddetli sarsıntıların akabinde kurtarma çalışmaları devam ederken Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, ruhsal birinci yardımın kıymetine işaret etti. Sarsıntı şoku yaşayan şahısların birinci olarak hislerinin anlaşılmasını istediklerini kaydeden Tarhan, bu devirde bireylerin kendini inançta hissetmenin değerini vurguladı. En çok yapılan kusurun anlamlandırma olduğunu, şimdinin anlamlandırma vakti olmadığını hatırlatan Tarhan, birinci anda yaşanan şokun akabinde protesto ve pasifleşme periyotlarının ortaya çıktığını söyledi. Bu durumun ise 6-8 hafta ortasında sürebildiğini belirten Tarhan, kişinin acısını yaşamasını ve bu duyguyu aşmayı başarmasının değerine dikkat çekti.

Psikiyatrist Prof. Dr. Nevzat Tarhan, sarsıntı sonrası travmalara ait değerlendirmede bulundu.

TMMOB’dan AFAD Raporu:“Geç Harekete Geçmesi Vehametin Artmasına Yol Açtı”

Deprem üzere doğal afetlerin her vakit yalnızca aşikâr bir kişiyi değil, geniş toplumları etkileyerek yaygın tesiri olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, Kahramanmaraş’ta üst üste yaşanan ve 10 vilayette büyük hasara yol açan iki şiddetli sarsıntıda 18 binin üzerinde kişinin hayatını yitirdiğini söyledi. Dünya kamuoyu tarafından da takip edilen sarsıntıda bölgeye yardım için ülkenin dört bir yanından yardım seferberliği başlatıldığını kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, zelzelesi yaşayan beşerler için ruhsal birinci yardımın değerine dikkat çekti.

Depremzedeler Anlaşıldıklarını Hissetmek İstiyor

Deprem mağdurlarının öncelikle anlaşıldıklarını hissetmelerinin kıymetli olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Böyle bir sarsıntı durumunda depremzedelerin kendilerinin anlaşıldığını hissetmeleri gerekiyor. Bizim toplum olarak o bölgedeki insanların çektiği acıyı ezayı çok uygun anladığımızı hissettirmemiz gerekiyor. Bunu toplum olarak hissediyoruz aslında, empatisi yüksek bir toplumuz. Ağlayan birisiyle neredeyse oturup ağlayacak derecede empati sahibi bir toplumuz. Bu aslında bizim kültürümüzden gelen bir hoşluktur.” dedi.

Anlamlandırma Yanlışına Düşülmemeli!

Depremin bir travma tesiri olduğunu söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Nasıl ki 17 Ağustos Marmara sarsıntısını unutmadık. Bu zelzele de unutulmayacak. Burada en çok yapılan yanılgı,  anlamlandırma yanılgısı yapılıyor olması. Şu anda bu zelzelesi anlamlandırma vakti değil. Bu durum şuna benziyor: Bir yangın çıktığı vakit yangın neden çıktı, neden o denli oldu, neden bu türlü yaptın, neden bir önlem almadın denilmez. Evvel yangın söndürülür, soğutulur ve ondan sonra nedenler konuşulur. Zelzelede de öteki krizlerde olduğu üzere anlamlandırma yapılmamalı evvel birinci etapta yapılması gereken çalışmalara yoğunlaşılmalı. Burada toplum olarak herkes o anda ne yapması gerektiğine ağırlaşmalı.” dedi.

Güvende Olduklarını Hissetme Muhtaçlığı Var

Böylesi durumlarda en büyük muhtaçlığın itimat olduğunu belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Bölgedeki insanların en öncelikli muhtaçlığı itimat gereksinimi. Kendilerinin yalnız olmadıklarını hissetmeye gereksinimleri var. İnançta olduklarını hissetmeye gereksinimleri var. Bu muhtaçlık onların panik hissini giderir, ikincisi bilgilendirme gereksinimleri var. Belirsizlik ve sessizlik daha çok korkuyu ve kaygıyı arttırır.” ikazında bulundu.

Kriz Anında Evvel Şok Yaşanıyor

Kriz anında şahısların yaşadığı basamaklar olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “İlk basamakta şok devri vardır. O şok devrinde bazen boş boş bakarak dolaşan kimseleri görüyoruz. Göçüğün altında yakınları kalmış bireylerin, umursamaz bir halde dolaştığı görülebilir. Bu aslında şokun şiddetindendir. Beyin kendini bloke ediyor ve kişiyi duyarsızlaştırıyor. Kişi şayet bunu yapmasa kişi aklını kaybedecek. Beyin çok kortizol salgılıyor. O kortizolle beyindeki yollar bloke oluyor. Bu şuna benziyor: İnsanın kolu kırıldığı vakit ağrı o denli şiddetli olur ki kolunu oynatamazsın. Aslında oynatmamak gerekir zira tehlikelidir ve beden refleks olarak hareketini durdurur. Birebir biçimde beyin kendini bloke ediyor. Kimi şahıslarda bu şok devri vardır.” diye konuştu.

Kognitif Sakinlik Ve Bloke Olma Hali Yaşanır

Şok devrinde insanların sıra dışı davranışlarda bulunabileceğini belirten Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Deprem bölgesine yardıma gidenlerin bu mevzuyu göz önünde bulundurması gerekir. Psikolojik birinci yardımın kuralıdır bu, doğal afet üzere bir kriz anına müdahale için giden birinin ruhsal birinci yardımda birinci bileceği şey, o şok periyodunda beşerdeki kognitif donukluk ve bloke olma halidir. Bireylerin panik davranışlarını kabullenmesi gerekiyor. Kişinin kusurlu hareketi nasihatle düzeltmeyeceklerdir. Bu türlü durumlarda kişinin elinden tutacaklar, ‘Biz senin yanındayız, biz yardım etmek istiyoruz’ diyecekler, tahminen sessiz bir formda yanında durarak beklemek bile işe yarayabilir.” dedi.

6-8 Hafta Sürebiliyor

Şok devrinden sonra kimi bireylerde protesto periyodu yaşanabileceğini söz eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Kişiler bu devirde ‘Bu neden oldu, niçin bu bana oldu, ben buna layık değilim’ halinde yansılar verebilir. Bu devrin peşinden pasifleşme periyodu takip eder. Birtakım şahıslarda pasifleşme, depresif bir ruh haline girme biçiminde görülebilir. Kişi güya çocukluk periyoduna gerilemiş üzere olur. Daha sonra toparlanma devri ortaya çıkıyor. Bunların hepsi genelde 6-8 haftalık bir müddet içerisinde oluyor.” dedi.

Posttravmatik Gerilim Bozukluğunda Uyuyamama Görülüyor

Bütün bu süreçlerin 6-8 haftadan uzun devam etmesi halinde artık posttravmatik gerilim bozukluğundan bahsedilebileceğini kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Posttravmatik gerilim bozukluğu olan şahıslar, gece uyuyamıyorlar zira devamlı bunu düşünmekten ya da hayallerinde bu olayı görmekten uyuyamıyorlar. Flashback dediğimiz yine yaşantılama oluyor. Kişi güya zelzele şok anını, sallantı anını tekrar tekrar olacak üzere yaşıyor.” dedi.

Kişinin Bu Acıyı Aşmayı Başarması Gerekiyor

Kişinin daima tetikte olduğunu ve sık sık irkilmeler yaşayabileceğini tabir eden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Ani seslerde irkilmeler olur ve devamlı bu mevzuyu konuşur. 60 dakikanın 50 dakikasında bu mevzuyu konuşur. Bu durumun 6-8 haftadan uzun devam etmesi halinde yardım gerekiyor. Durumun 6-8 hafta devam etmesi doğaldır, bu devirde ilaç vermemek lazım. İlaç çok aşırı bir durum olmadıkça verilmemelidir. Bu acıdır, kişinin bu acıyı yaşayıp aşmayı başarması lazımdır.” dedi.

Belirsizlik Hisleri Giderilmeli

Deprem üzere afet ve kriz durumlarında bireylerin temel muhtaçlıklarının karşılanmasının ve belirsizlik hislerinin giderilmesinin çok değerli olduğunu da kaydederek “Burada belirsizlik olması gelecekle ilgili çok korkuyu ve kaygıyı ortaya çıkarır. Burada verilen reaksiyonlar, bireye özel değişebiliyor. Kimileri içine kapanır, kimileri devamlı konuşur, birebir şeyi tekrar tekrar anlatmaya çalışır. Birtakım bireyler yaşamak boş ve anlamsız diye düşünmeye başlar.” dedi.

Çocuklara, Yaşlılara Ve Engellilere Dikkatli Yaklaşım Gerekiyor

Özellikle dezavantajlı bireylere yaklaşımın da kıymetli olduğunu kaydeden Prof. Dr. Nevzat Tarhan, “Çocukların reaksiyonu farklı, yaşlıların farklı, engellilerin yansısı farklı oluyor. Bu türlü durumlarda burada dezavantajlı bireyler, çocuklar, yaşlılar, hastalar, engelliler ve hastanede olanlardır. Karşı tarafı bakışlarımızla, davranışlarımızla ezmememiz gerekiyor, devamlı üzerine düşmek titremek, ona bu türlü özel muamele yapmak, bir nevi minnet duygusu ve mahcubiyet duygusu oluşturuyor. Karşı taraf kendini makûs hissedebilir. Burada istikrarlı bir tavır takınmak gerekir. Yardım edilen kişinin incitilmemesi, yardım edilen şahsa kendini makûs hissettirilmemesine dikkat edilmelidir.” ikazında bulundu.

Prof. Dr. Nevzat Tarhan, depremzedelerle kendileri istemedikçe sarsıntı konusunun açılmaması gerektiğini de kaydetti. (BSHA-Bilim Ve Sıhhat Haber Ajansı)