Dört yıldır Ege’yi köşe bucak gezen biri olarak Milas’ı oldum mümkün severim. Mutlaka çok değişik bir yer. Bir gün arabamın içinde kısa bir uyku çekip gözümü açtığım anda, atını eczanenin önüne bağlayan kasketli amcayı görünce buranın Fellini sinemaları tadında bir atmosferi olduğuna emin oldum. O günden beri Milas’ı tarihi merkeziyle hudutlu kalmayıp dev hinterlandıyla birlikte geziyorum.
Bölgedeki son keşiflerimden biri Kaddak Deve Bayramı. Bir asırlık geçmişe sahip olan bu renkli gelenek, yılda yalnızca bir defa 29 Ekim’de, Cumhuriyet Bayramı kutlamalarının çabucak akabinde gerçekleştiriliyor. Bir cins Ege metodu Halloowen’e yani cadılar bayramına benzetebileceğimiz bu özgün ritüeli yerinde görmek üzere Milas’ın Pınarcık Köyü’ne gidiyorum.
4 bin yıllık bir köy
Antikçağın kutsal dağı Latmos’un ya da günümüzdeki ismiyle Beşparmak Dağları’nın testereyi andıran kıvrımları, hayal gücümü harekete geçirmekte gecikmiyor. Ufukta ışıldayan Bafa Gölü’nü görünce, etrafımı sarmalayan tuhaf kayalar ormanında efsanevi bir aşk yaşayan Ay Tanrıçası Selene ile Endymion’u düşlüyorum. Yamaçlarında manastırlar, kral yolları ve binlerce yıllık kaya fotoğrafları saklayan dağlar, gökyüzüne uzanan bir merdiveni andırıyor ve benim Pınarcık’a varmam uzun sürüyor. Bodrum-Milas Havalimanı’na 45, ilçe merkezine 33 kilometre uzaklıktaki Pınarcık, yaklaşık 900 nüfuslu, dünya hoşu bir Ege yerleşimi.
Kimi kaynaklara nazaran birinci ömür izleri 4 bin yıl öncesine dayanan köy, tarihte berrak pınarlarıyla nam salmış. Tahminen de bu yüzden ‘ana tanrıçanın pınarı’ manasına gelen ‘Mersenet’ ismiyle tanınmış. Günümüzde zeytin ağaçları ve kekik kaplı doruklarla çevrelenen Pınarcık, Kaddak Deve Bayramı ile ismini duyuruyor. Bugüne dek Türkiye’de benzerine rastlamadığım bu renkli aktiflik, 29 Ekim günü saat 18.00 sularında başlıyor ve gece yarısına kadar devam ediyor. Kaddak Deve Bayramı’nın resmi bir kutlama misyonu yok. Bu aktiflik, büsbütün yöre halkının isteği, gayreti ve tertibiyle gerçekleştiriliyor. Pınarcık muhtarı Kemal Şimşek, neredeyse Cumhuriyet ile yaşıt olan bu bayramlarıyla gurur duyduklarını, yaşatılması için her türlü takviyesi sağladıklarını söylüyor.
Şimşek “Eskiden yetişkinler daha fazla rol alırdı oyunlarda, artık gençler ağırlıkta” diyor ve ekliyor: “Bu gelişme bizi keyifli ediyor. Zira gençler bayramlarına sahip çıkıyor, gelenek devam ediyor. Atalarımızın mirasını koruyoruz.” Muhtara teşekkür edip köy meydanında aktifliğin başlamasını bekliyorum. Biraz ileride gözüme çarpan tarihi çeşmenin 300 yıllık olduğunu öğreniyorum. Dev bir sahneye dönüştürülen meydanda hummalı bir çalışma var.
300 istekli çalışıyor
Haftalar öncesinde başlayan hazırlıkların tamamlanması için yaklaşık 300 kişi istekli olmuş. Kimi hayvan, kimi hayalet, kimi canavar suretinde, çabucak hepsi birbirinden yaratıcı formlardaki çeşit çeşit maske, pelerin, kostüm ve gösteri materyali sahiplerine ulaştırılıyor. Etraftaki meskenlere Türkiye ve Atatürk bayrakları asılıyor, skeçlerin son provaları yapılıyor, makyaj materyalleri hazırlanıyor ve izleme alanlarındaki oturma yerleri düzenleniyor. Gündüz saatlerinde yapılan Cumhuriyet Bayramı kutlamalarından sonra, sıra ‘kaddak deve’ye geliyor. Hava kararmaya başlayınca kaddak develer de sahneye çıkıyor.
Derme çatma ahşap iskeletlerin üzerine çuval kaplanarak yapılmış şov develerinin en küçüğü, dörtbeş kişinin içine girebileceği büyüklükte. Geçmişte bu tuhaf kuklaların baş kısımlarında deve kafatasları kullanılırmış. Günümüzde büyükbaş hayvanlarınki tercih ediliyor.
Temsili deve güreşi
Ahalinin söylediklerine bakılırsa bayramın ismi, çenenin lastik yardımıyla hareket ettirilmesi sonucu çıkan ‘kad kad’ sesinden geliyormuş. Şovlarda rol alacak sanatçı ruhlu Pınarcıklılar için meydana yakın bir müştemilat kulise dönüştürülmüş. Sahneye çıkacak olan herkes, ne giyeceğine, hangi maskeyi takacağına kendisi karar veriyor. Kaddak develerin görünmesiyle köy meydanında büyük bir alkış tufanı kopuyor. Bir küme insan davul-zurna eşliğinde develeri koşturuyor. Komik maketlerin seyircilerin ortasına girmesi ve temsili deve güreşleri de keyifle izleniyor.
Akabinde amatör skeçler, yer yer endişe mizahı atmosferinde gezinen gösteriler, teatral şovlar, halk iştirakli oyunlar birbirini izliyor. Folklorik danslar ve zeybek figürleri de seyircilerin coşkusunu arttırıyor. 7’den 70’e izleyiciler, oturdukları yerden kalkarak oyunlara eşlik ediyor. Etkinliklerde ahlak hudutları içerisindeki tüm doğaçlamalar özgür kabul ediliyor. Kostüm giyip sahneye çıkanların uyması gereken iki temel kural var: Kimseye ziyan vermemek ve tanınmamak.
Yalnızca cümbüş değil dayanışma
Kaddak Deve Bayramı, Bafa Gölü yakınlarındaki öbür köylerde de düzenleniyormuş fakat Pınarcık ahalisine sorulursa hiçbiri, bu kadar gösterişli sayılmaz. Pınarcık’taki son aktifliğe 4-5 bin kişi katılmış. Kaddak Deve Bayramı, yalnızca seyirlik bir sokak cümbüşünden ibaret değil. Köye gelen konuklar için karşılama çadırı kuruluyor, keşkek başta olmak üzere yemek ikramları yapılıyor ve konutlarda yataklar açılıyor; komşuluk, aile bağları, hemşerilik üzere kavramları da güçlendiriyor.
Hürriyet
