Diyarbakır’da gezilecek yerleri Sur ve başka ilçeler diye ikiye ayırıp yola çıkıyoruz… Sur, ismini, etrafını çevreleyen surlardan alıyor. Hepsi birbirine yürüme aralığındaki görülecek yerlerin tamamı surların içinde. 4 ana kapı ve burçlardan oluşan surların üzerine çıkmak isterseniz Keçi Burcu sizi bekliyor. Keçi Burcu’na çıktığınızda UNESCO Dünya Mirası Listesi’ndeki ‘Hevsel Bahçeleri’ tüm ihtişamıyla karşınızda.

Suriçi’ne girdiğimizde, Anadolu’nun en eski mescidi Ulu Cami birinci durağımız olmalı. 639’dan bu yana ayakta duran Ulu Cami, her detayı başka farklı incelenecek özel bir yer. Hatta Ulu Cami, sırasıyla Kâbe, Ravza-i Mutahhara, Mescid-i Aksa, Suriye Şam Emevi Camisi’nden sonra İslam’ın beşinci harem-i şerifi (korunaklı kutsal yer) olarak kabul ediliyor.

Üretiminde kullanılan bazalt siyah taşlar ve içindeki yekpare sütunlar, avlusundaki şadırvan, 800 yıllık güneş saati ve kitabeleriyle Diyarbakır’da görülmesi gerekenlerin başında. Avlusundan geçip girilen Mesudiye Medresesi’ni de gezmeden çıkmayın. 

‘Dilekler gerçek olabilir’

Ulu Cami’den çıkıp kalabalığı takip ettiğinizde varacağınız yer; Hasan Paşa Hanı. 1500’lü yıllardan kalma iki katlı, ortasında şadırvanı olan han günümüzde Diyarbakır kahvaltısı denince akla birinci gelen yer. Hanı gezmek için illa kahvaltı yapmanıza gerek yok. Hatta tavsiyem burada kahvaltı yapmayın. Sebebi daha uygun fiyatlı, daha lezzetli, daha sakin, daha hijyenik, birçok artı özelliği olan öteki yerler olması. İlla Hasan Paşa Hanı’nda oturacaksanız kahve içmeye gidin.

Kahve için bir öteki teklifim de ‘Sülüklü Han’. İsmini kuyusundan çıkarılan sülüklerden alan bu otantik yerde yalnızca kahve değil, reyhan şerbeti, Süryani şarabı üzere içecekleri de bulabilirsiniz. Bu ortada kredi kartı geçmiyor, haberiniz olsun. Sülüklü Han’ın yanındaki demir ustalarının önünden geçip iki sokak ilerlediğinizde, altından 7 kere geçerseniz tuttuğunuz dileğin kabul olacağına inanılan Dört Ayaklı Minare’yi görebilirsiniz. Sütunlar İslam’ın mezheplerini simgeliyormuş.

Dört Ayaklı Minare’nin karşısında, artık tadilatta olan Surp Giragos Ermeni Kilisesi var; tahminen siz gidinceye dek açılabilir. Not almanızda yarar var. Yürümeye devam edin, biraz sonra karşınıza Mimar Sinan’ın bir yapıtı çıkacak. Periyodun valisinin ismini verdiği Behram Paşa Mescidi büsbütün kesme  taştan yapılmış, oniks süsleri görülmeye paha.

Vakit su üzere akacak

Diyarbakır’ın en görkemli ve en büyük konağı Cemil Paşa. Kesme bazalt taşlardan inşa edilen bu yapı Diyarbakır Kent Müzesi’ne dönüştürülmüş. Güneş tapınağı olarak kullanılan bir mabedin üzerine 3’üncü yüzyılda kurulan Meryem Ana Süryani Kadim Kilisesi de tarihi iliklerinizde hissedebileceğiniz bir öbür inanç merkezi.

Suriçi’nde en çok vakit geçireceğiniz yer; İçkale. Burası kentin birinci yerleşim yeri olarak kabul ediliyor. Müze Kart’la yahut bilet alarak giriyorsunuz. Arkeoloji Müzesi, Amida Höyüğü, Artuklu Sarayı, Hz. Süleyman Mescidi, Artuklu Kemeri, Aslanlı Çeşme, cephanelik, cezaevi, St. George Kilisesi ve Atatürk Müzesi bu açık hava müzesi kompleksinin içinde. İçkale’de yapacağınız seyahatinizde molayı, müzenin kahvesinde Hevsel Bahçeleri görüntüsü eşliğinde verin.

Diyarbakır Kültür Konutu de Suriçi’ndeki konaklardan biri restore edilerek açılmış, avlusunda oturup türkü dinleyebilir, hatta bir anda kendinizi halay başında bulabilirsiniz. Diyarbakır’da doğan, edebiyatımızda değerli yer edinen usta şair ve müelliflerin müze konutları yeniden Suriçi’nde; Cahit Sıtkı Tarancı Müzesi, Ahmed Arif Edebiyat Müzesi ve Ziya Gökalp Müzesi…

Yürüme uzaklığı dışında kalan iki yerle Sur seyahatimizi bitiriyoruz. Birincisi; Gazi Köşkü. Atatürk’ün Diyarbakır’da kolordu komutanıyken karargâh olarak kullandığı köşk. Manevi değeri yanında doğal hoşluğu de epey göz alıcı. Oburu ise On Gözlü Köprü.

En iyi korunmuş Roma garnizonu

• Birinci yerleşik köy hayatının kurulduğu düşünülen Çayönü neolitik yerleşkesini görün.
• Zerzevan Kalesi ve Mithras Tapınağı’nı listenize ekleyin. Zerzevan Roma devrinden günümüze ulaşmış, askeri yerleşimi, yeraltı ve yerüstü yapılarıyla dünyanın en iyi korunmuş Roma garnizonlarından biri. Mithras Tapınağı pagan inanışının temellerinin atıldığı yer.
• Bilhassa Keçi Burcu altında tarihin dokusuna uygun açılan çağdaş stantları ve yapılan aktiflikleri kaçırmayın.
• Yemek için seçenek çok; benim beğendiklerim: Fırın-ci, Doğan Sofra, Hancı Et, Lahmacun Merkezi, Buket Lahmacun, Ciğerci Xale Meheme, Saray Kapı Kahvaltı&Cafe oldu…

Hürriyet