Almanya’nın başşehri Berlin’de yaşayan Constantin Chiteala için pandeminin birinci günleri epey sıkıcı geçiyordu. Mayıs ayında bir gün YouTube’da izlediği görüntülerde gördüğü bir cümbüşün kesimi olmaya karar verdi. 5 euro verip bir mıknatıs aldı, uzun bir ipin ucuna bağladı ve yakınlardaki bir göle saldı. Mıknatısı geri çektiğinde ucunda bir bisiklet bulunuyordu.
Wall Street Journal’a konuşan 34 yaşındaki Chiteala’nın “Bağımlısı oldum” dediği bu aktivitenin ismi mıknatıs balıkçılığı. Üstelik bu yeni avcılık trendinin tek bağımlısı Chiteala da değil. ABD’de ve Avrupa’nın birçok ülkesinde mıknatıs balıkçılarının sayısı süratle artıyor. Ülkemizde de son devirde mıknatıs balıkçılığı yapanların çektiği görüntüler YouTube üzere platformlarda karşımıza çıkmaya başlıyor. Yurt dışındaki kullanıcıların paylaştıkları görüntülerde sudan cinayet ispatlarından para ve mücevhere kadar akla hayale gelmeyecek şeyler çıkıyor.
Mıknatıs balıkçıları bu cümbüş sayesinde hem kendilerinin hoş vakit geçirdiğini hem de suları çöplerden temizleyerek yararlı bir iş yaptıklarını savunuyor. Örneğin Chiteala, “Hem küçük bir macera yaşıyoruz hem de etraf için bir şeyler yapmış oluyoruz” diyor.
Lakin bu noktada akıllarda bir soru var: Denizlerden, göllerden, akarsulardan çıkarılan çok metal eşyaya ne oluyor?
AVRUPA’DA SIKI KURALLARLA DENETLENİYOR
Mıknatıs balıkçılığı birçok ülkede zararsız bir boş vakit aktivitesi olarak görülüyor. Lakin Avrupa’da durum bu türlü değil. Sudan vakit zaman İkinci Dünya Savaşı’ndan kalma patlamamış topların bile çıkarılabildiği Avrupa ülkelerinde yetkililer mıknatıs balıkçılığının genelde yasa dışı olduğunu, arkeolojik alanlara bir tehdit içerdiğini, etraf kirliliğine yol açtığını ve tehlikeli olabileceğini belirtiyor.
Örneğin İskoçya’da geçen yıl Edinburgh kentinin kanallarının mıknatıs balıkçılığına açılmasına karar verildi. Lakin İskoç yetkililer güvenlik ve çöplerin imhası hususlarında çok sıkı kurallar koydu. İngiltere’deki su kaynaklarında ise mıknatıs balıkçılığı hala resmen yasak. Fakat bu birçok akarsu ve gölün mıknatıs balıkçılarının akınına uğramasına mahzur olmuyor.
Fransa’da yaşayan Jérémy-Günther-Heinz Jähnick de Scarpe Irmağı’nda mıknatıs balıkçılığı yapıyor. (Kaynak: Wikipedia)
BERLİN’DE YETKİLİLER ÇOK SIKINTILI
Chiteala’nın yaşadığı Berlin’de ise yetkililer mıknatıs balıkçılarından hayli şikayetçi. Kentteki göllerin ve akarsuların temizliğinden sorumlu etraf müdürlüğü, mıknatıs balıkçılarının buldukları metalleri çöpe atmak yerine köprülerin kıyısındaki kaldırımlara bırakıp gittiğini belirtiyor. Metallerin kaldırımlarda bıraktığı pas izleri yetkililerin canını sıkıyor.
Kurum ismine Wall Street Journal’a bir açıklama yapan Doron Wohlfeld, “İnsanlar çöpleri ırmaktan çıkarıp bırakıyor, imha etmiyor. Bu da paklık vazifelileri için daha fazla iş demek” tabirlerini kullanıyor. Wohlfeld, “Yedikleri pizzanın kutusunu, içtikleri suyun şişesini atanlardan ya da can problemi nedeniyle bir sokak tabelasının ayağını koparıp ırmağa atanlar kadar çok iş çıkarıyorlar” diye konuşuyor.
SIRADAN ÇÖP ÜZERE DEĞİL
Aslına bakılırsa Wohlfeld’in kelamları, durumun vahametini ortaya koymak için kâfi değil. Çünkü bir pizza kutusuyla sudan çıkmış bir metal eşya ortasında değerli farklar var.
Bir defa metal sudan çıktığında üzeri kaygan bir katmanla kaplanmış oluyor. Münasebetiyle bu metallere dokunmadan evvel eldiven giymek kaide. İkincisi de metal suda paslanma nedeniyle aşınmaya uğradığından pense üzere sağlam metal eşyalar bile sudan çıktıklarında dokunsalar dağılacak bir hal alıyor.
Bazen de sudan çıkanlar fazla büyük ve ağır olduğu için taşımak ya da bir otomobile sığdırmak mümkün olamıyor.
Balıkçılar genelde neodimyum mıknatıslar kullanıyorSUDAN ÇIKANLARI KİMSE İSTEMİYOR
Chiteala ve arkadaşları mıknatıs balıkçılığına başladıkları devirde artta çöp bırakmamak için ellerinden geleni yapıyorlarmış.
Örneğin buldukları bisikletleri meskene götürüp bir arkadaşlarının balkonuna yığmaya başlamışlar. Lakin bir noktada balkonda altı adet bisiklet birikmiş ve sudan çıkmanın da tesiriyle berbat bir koku oluşmuş. Nihayetinde ve mesken sahibinin kız arkadaşı makus kokudan şikâyet etmeye başlayınca bisikletlere de yol görünmüş.
Sudan çıkan alışveriş otomobilleri için de marketleri arayıp haber veriyorlarmış fakat hiç kimse bu eski otomobilleri geri istemiyormuş.
Buldukları metallerin kimilerini da hurdacıya götürmeye çalışmışlar lakin o da hem çok vakit alıyor hem hiçbir yarar getirmiyor hem de arkadaşlarının aracı her seferinde leş üzere oluyormuş. Chiteala, “O kadar zahmete değmiyordu” diye anlatıyor bu tecrübesi.
Şu an kasa ya da silah üzere hassas bir eşya bulduklarında polisi arıyorlar. Öteki durumlarda ise Berlin Belediyesi’nin paklık hizmetlerine haber verip çöplerin yerini bildiriyorlar.
ABD’DE DE SÜRATLE YAYGINLAŞIYOR
Wall Street Journal’a konuşan Ben Demchak, ABD’de de mıknatıs balıkçılığına olan ilginin bilhassa pandemi periyodunda YouTube ve TikTok görüntüleri sayesinde arttığını söyledi. Pennsylvania’da yaşayan bir arkeolog olan Demchak, tıpkı vakitte mıknatıs balıkçılığı ekipmanları satan bir internet mağazası işletiyor. Demchak, tek elde taşınabilecek kadar küçük lakin binlerce kilo tartısı kaldırabilecek güçte bir mıknatısın fiyatının 250 dolar civarında olduğunu söylüyor.
Güney Carolina eyaletinde ve birtakım kentlerde yasaklanmış olsa da ABD’nin geri kalanında mıknatıs balıkçılığına dair bir düzenleme bulunmuyor. Zati ABD’de Avrupa’daki üzere sıkıntılarla da karşılaşılmıyor. Sulardan patlamamış bomba gibisi tehlikeli şeyler çıkma ihtimali çok daha düşük. Mıknatıs balıkçılığı meraklılarının birçoğu da büyük araçlara sahip olduklarından sudan çıkardıklarını yanlarında götürebilme talihine sahip.
Demchak, “Çoğu insan limana kamyonetleriyle geliyor, minik kovalarla değil. Sudan çıkanları geride bırakmak en kabul edilemez şeylerden biri” diyor.
Vakit zaman sudan bu türlü hiçbir işe yaramayacak paslı demir kesimleri da çıkabiliyor. Fotoğraf: Marian.kabele, CC BY-SA 4.0
YOUTUBE’DA 50000 KİŞİ ONLARI İZLİYOR
Birçok kent sakininin araç kullanmadığı Berlin’de ise mıknatıs balıkçılığı çöplerini alıp götürmek kelam konusu bile değil.
Almanya’nın en tanınan mıknatıs balıkçıları olan Nils Lange ve Tobias Schiller için gibiler için sorun bununla da bitmiyor. YouTube’da 50.000’den fazla takipçisi olan Nils ve Tobias, şimdi 17 yaşında oldukları için araç kullanma ehliyetine dahi sahip değiller. (Almanya’da ehliyet almak için Türkiye’deki üzere 18 yaşını doldurmuş olmak gerekiyor.)
Boş vakitlerinde mıknatıs balıkçılığı yapan Nils ve Tobias’ın en sevdikleri noktalardan biri, Berlin’in merkezinde bulunan ve Spree Irmağı’na bağlanan bir kanal. Okul çıkışları trene atlayıp gittikleri bu kanalın üzerindeki köprüden mıknatıslarını atar atmaz bir metale denk gelmeleri işten bile değil.
KASADAN KLOZETE, BOMBADAN BEBEK OTOMOBİLİNE
Bulduklarının her vakit ganimet olduğunu söylemek mümkün değil. İkinci Dünya Savaşı’ndan kalma bombalar (5 kez) ya da silahlar (15 kez), kasalar (aşağı üst 30 kez) ya da Prusya periyodundan kalma bir kılıç üzere tarihi değeri olan eşyalar bulduklarında yetkilileri arıyorlar. Daha evvel elektrikli scooter, bebek arabası ve bir klozet bulmuşlukları da var.
Bulduklarını neredeyse hiçbir vakit kendilerine saklamıyorlar. Bıçaklar hariç. Nils, “Eğer bıçağın ağzı 12 santimetreden kısaysa kendimize saklayabiliyoruz” diyor. (Almanya maddelerine nazaran siviller 12 santimetreden küçük bıçakları üzerlerinde taşıyabiliyor.)
Av bitince Nils ve Tobias, buldukları paslı metalleri ırmak kıyısında bırakıyor fakat yayaların geçeceği yerlerden uzağa koymaya dikkat ediyorlar. Balıkçılık mesleklerinin birinci devirlerinden paklık hizmetlerini arayıp görevlilere çöpün yerini bildiren ikili bu yılın başlarında, kendileri üzere mıknatıs balıkçılığı meraklısı baba-oğul Scotty Schiemang ve John Betzien’le tanışınca işler değişti. Artık paklık vazifelileri yerine onları arayıp hurdaları kaldırmalarını rica ediyorlar.
SATTIKLARI HURDA AV MASRAFLARINI KARŞILIYOR
Başkaları üzere Scotty ve babası da mıknatıs balıkçılığı işine pandeminin başlarında merak sarmış. Arabalarının ardına bağladıkları bir treyler satın alan baba-oğul, sattıkları hurdalardan ve 12.000 takipçili YouTube hesaplarından kazandıkları parayla akaryakıt alıp, mıknatıs balıkçılığının yaygın olduğu yerleri gezerek hurda topluyor.
Geçtiğimiz 18 ayda sudan çıkardıkları bisiklet sayısı toplam 170. Bunların tam 120 adedini bir günde çıkarmış olmaları da gayreti. Buldukları en enteresan şey 19’uncu yüzyıldan kaldığını düşündükleri bir süngü; en tuhaf şey ise çürük sebzelerle dolu bir evrak çantası. Scotty, “Çok makus kokuyordu” diyor. Sudan balık avcılığı ekipmanı çıkardıkları vakit da bulduklarını balık tutmayı seven YouTube seyircilerine gönderiyorlar.
Scotty, “Bunları bulmak keyifli fakat asıl sıkıntı ırmağın paklığı alışılmış ki” diyor. Hasebiyle Nils ve Tobias’ın bıraktıklarını toplamaktan şikayetçi değil. Yeniden de “Umarım onlar da yakın vakitte ehliyet alırlar, olağan bir de treyler” demeden de geçemiyor.
The Wall Street Journal’da yayımlanan “Magnet Fishing, a Pandemic Craze, Is Now Creating Trash Problems” başlıklı haberden derlenmiştir.
Hürriyet
