İlkbahar daima bayramların mevsimidir, kutlamalarla geçer. Neredeyse bütün dinlerin ve kültürlerin ilkbaharla ilgili bir ritüeli vardır. İsmi cemre olur, kor üzere bir ateşin havaya, toprağa, suya düştüğüne inanılır. Bileğe bağlanan bir marteniçka olur, birinci bahar kısmını yahut
birinci leyleği görmenin heyecanı yaşanır. İsmine ister Nevruz diyelim, ister Paskalya, baharda daima yeni başlangıçlar
ve rahmet kutlanır.
Alışılmış ki mitoloji de bu kıssadan kendi karakterleriyle bahseder. Baharın havasına uygun, kalplere dokunan bir öyküdür bu. Toprak ve rahmet tanrıçası Demeter’in kızı hoş Persephone’ye ölülerin ilahı olan amcası Hades âşık olur. Onsuz yaşayamayacağını bildiği için de Persephone’yi kaçırarak yerin altındaki dünyada yaşamaya mahkûm bırakır.
Anne Demeter o kadar üzülür ki toprak kuraklaşır, artık eser vermez olur. En sonunda amca ve anne bir muahede yaparlar. Persephone her bahar yeryüzüne annesinin yanına gelecektir, sonbahar geldiğindeyse geri dönmek zorundadır. Bu sebeple Demeter, her kış bitiminde sevincini, yeryüzünü yeşile boyayarak gösterir, sonbahardaysa hüznü tabiatın renklerine yansır, yeşil yerini sarıyla kahvenin tonlarına bırakır.
Gerçek mi, masal mı?
Gelin biz de Demeter’in coşkusuna katılıp bu toprakların destanlarıyla ünlü bir köşesine gidelim. Dünyanın en değerli boğazlarından biri olan Çanakkale’ye… Mitolojiyle başlayıp gerçeğe uzanan Troya Savaşı’nın öyküsü dünyada meşhur. Batı’da her öğrenci hoş Helen’in sebep olduğu savaşın kıssasını okur lakin yıllar süren bu savaşın geçtiği yerin Türkiye’de olduğunu bilmez!
Antik kentin yerini bulup birinci kazmayı sallayan, Kaliforniya’daki ‘altına hücum’ devrinde varlıklı olan Alman kökenli Heinrich Schliemann. Schliemann, Homeros’un yazdıklarının gerçek olabileceğini düşünüp Osmanlı İmparatorluğu’na geliyor. Sultan Abdülaziz’in müsaadesiyle kazılara, daha doğrusu katliama başlıyor. Zira tek maksadı var, hazineyi bulmak. Bunun için de yatay hafriyatlar yapacağına, antik kente tabiri caizse bodoslama yani dikey olarak dalıyor ve hedefine da ulaşıyor.
Hazineyi bulduğu gün tüm çalışanlara müsaade veriyor ve karısı Sofia ile bir arada bulduklarını evvel Yunanistan’a götürüp değişik ülkelere pazarlamaya çalışıyor lakin sonra Alman milliyetçiliği ağır basıyor ve elindekileri Almanya’ya veriyor. II. Dünya Savaşı’nda kaybolan hazine 1993’te Rusya’da ortaya çıkıyor! Eserler bugün Puşkin Müzesi’nde.
Troya’nın büyüleyici ve heyecan verici hikayesini dinledikten sonra ören yerindeki kalıntılar biraz hayal kırıklığı yaratıyor. 1996’da UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası Listesi’ne alınan Troya’da yapmanız gereken hayal gücünüzü kullanmak ve baktığınız yapıtların binlerce yıldır burada olduğunu düşünmek. Dünyanın en kıymetli çağdaş arkeoloji müzesi örneklerinden biri olan Troya Müzesi, 2018 Troya Yılı’nda açıldı.
Tabiatla uyumlu
Troya’yı gezdikten sonra adım başı bir antik kent çıkacak karşınıza… Lakin Ege Denizi’nin sakinliğinde dinlenmek için direkt Assos’a gitmenizi öneririm. Çanakkale’den gelirken tabiatla ahenk içindeki Selçuklu köprüsü üzerinde, doruğa hâkim pozisyonuyla Assos’un siluetini görürsünüz evvel. Assos Yunanca birinci demek.
Batı Anadolu’daki birden fazla kent üzere Assos da Lidya, Pers, Helen, Bergama, Roma, Bizans ve Osmanlı devirlerinin akabinde bugünkü halini almış. Bizans surları ve Hüdavendigâr Mescidi bu devirlerin izlerinden yalnızca birkaçı.
Antik kente girdiğinizde adımlarınız sizi kentin en yüksek noktasındaki Athena Tapınağı’na götürecek. Bu hoş tapınağın altında oturun ve armağan ettiği zeytin ağacıyla Atina kentine ismini veren bilgelik tanrıçasına sevgilerinizi gönderin. Günbatımında buradan, bayan şair Sappho’nun yaşadığı Midilli Adası’nı seyretmenin keyfine varın.
Assos’un limanı da ayrıyeten çok hoştur. Surlar boyunca mendireğe yanlışsız inerken karşınıza çıkacak olan Ege görüntüsü eminim ki zihninize kazınacak. Antik Liman, tarihi binalarla çevrelenmiş. Eski palamut depolarının restore edilmesiyle ortaya çıkan otel ve pansiyonlar Rum mimarisinin izlerini taşıyor. Assos birbirinden farklı ve hoş birçok koya mesken sahipliği yapıyor. Geceyi yeşil ve mavinin iç içe olduğu bir cennette, Ayvacık’taki Simurg Inn’de geçirebilirsiniz.
Aristo’nun aşk kenti
Assos, Aristo’yu da ağırlamış bir periyot. Efsaneye nazaran Assos Hükümdarı Hermias ile ünlü düşünür Aristo okul arkadaşıymış. Hermias’ın davetlisi olarak gelen Aristo, Hermias’ın kardeşi Pythias’a görür görmez âşık olmuş, yemeden içmeden kesilmiş. Hermias, Assos’ta bir okul açması halinde kız kardeşini Aristo’yla evlendireceğinivaat etmiş. Aristo da teklifi kıymetlendirerek Assos’ta bir ideoloji okulu açmış ve sonra da Pythias’la evlenmişler. Hatta Aristo ‘Erdeme Övgü’ isimli yapıtını burada yazmış.
Daha sonra Bergama ve Roma Krallığı’nın hâkimiyetine girmiş ve büyük gelişim göstermiş. Tarsuslu Aziz Pavlus ve Aziz Lukas’ın kenti ziyareti, Assos’u Anadolu’da Hıristiyanlığı en erken kabul eden kentler ortasına sokmuş.
Meşhur at casus mu yoksa anıt mı?
İlion olarak da geçen Troya’nın hükümdarı Priam’ın oğlu Paris doğduğunda, kahinler hükümdara oğullarının kente felaket getireceğini söylerler. Paris bebekken İda yani bugünkü ismiyle Kaz Dağları’na bırakılır. Mitolojiye nazaran dünyanın birinci hoşluk müsabakasında üç tanrıçadan birini seçme misyonu Baştanrı Zeus tarafından Paris’e verilir.
Kendisine dünyanın en hoş bayanı Helen’i teklif eden hoşluk tanrıçası Afrodit, verdiği rüşvet sayesinde mükafatın sahibi olur. Ve Sparta Hükümdarı Menelaus’un karısı Helen kaçırılıp Troya’ya getirilir. Bunun üzerine kral karısını ve gururunu kurtarmak için ordularıyla bir arada Troya’ya yelken açar. Bu destanda, Yunan tarafında Agamemnon, Aşil, Odysseus, Patroklus ve Nestor; Troya tarafında ise Priam ve oğulları Paris ile Hektor vardır.
10 yıl süren savaşta iki taraf da bir sonuç elde edemez. En sonunda Yunan tarafı bir hileye başvurur, geri çekiliyormuş üzere yaparlar ve Troya’nın kapısına da tahta bir at bırakırlar. Zafer sarhoşluğuna, içkinin getirdiği sarhoşluk da eklenince Troya halkı gecenin ilerleyen saatlerinde sızıp kalır. Gerçek zaferse kentin içine alınan atta saklanan Yunan askerlerin olur.
Öteki bir teoriye nazaran denizlerin ilahı Poseidon birebir vakitte sarsıntıları yapacak gücün de sahibidir. Troya Savaşı’nın sürdüğü 10 sene sonunda bir zelzelede, Yunanlar yıkılan kent surlarından içeriye girince, Poseidon’a olan şükranlarını göstermek için anıtsal bir ahşap at heykeli dikerler.
Hürriyet
