Kelam konusu fikri ihtilalle birlikte, 1990’lardan itibaren devletler siber uzayın sağladığı imkânları askerî kapasitelerini geliştirmede yeni bir fırsat olarak okumaya başladılar. Bu doğrultuda memleketler arası sistemde global ve bölgesel güç pozisyonunda olan birçok devlet, hatta memleketler arası örgüt, kendi siber savunma ve atak yeteneklerini artırmak amacıyla siber güvenlik stratejileri ortaya koymaya başladılar ve bu süreçleri sürdürmek gayesiyle da kurumsal yapılar tesis ettiler. Bu çerçevede ABD, Rusya, Çin, İran, İsrail ve İngiltere’nin etkili siber güvenlik kapasitelerine sahip oldukları sav edilebilir.

ABD’nin siber güvenlik stratejileri

Soğuk Savaş’ın sona ermesinin akabinde, 1990 prestijiyle ABD, internetin sivilleşmesine ve ticarileşmesine ve global seviyede yaygınlaşmasına, kendi hegemonyasının devamı manasında özel kıymet vermiştir. Bu kapsamda ABD siber güvenlik stratejisini 2000’li yılların başına kadar bu maksat doğrultusunda geliştirmiştir. 2000 yılından sonraki devirde ise siber uzayın sağladığı imkanları askerî kapasitesini geliştirmede bir fırsat olarak gören Rusya’nın da bu doğrultudaki planlarından ötürü, ayrıyeten gelişen siber espiyonaj kapasitesi kapsamında Çin kaynaklı tehditlerin artmasına istinaden, ABD de siber güvenlik stratejisinde askerî ve istihbarî gayelerinin genişletilmesine yönelik bir eğilim içinde olmuştur.

Bu noktada ABD’nin siber güvenlik stratejisini belirleyen temel evrakların, yalnızca ilgili ABD kurumları tarafından yayımlanmış olan strateji dokümanları ile askerî ve güvenlik doktrinlerinden ibaret olmadığı da tabir edilmelidir. Çünkü federal sisteminin bir sonucu olarak, ABD’nin siber güvenlik stratejisinin şekillenmesinde ABD başkanlık direktifleri, ilgili kurumların kendi güvenlik alanlarına yönelik olarak ortaya koydukları stratejiler ve eyalet bazında yapılan siber stratejik planlamalar da önemli değere sahiptir. Bu kapsamda ilgili dokümanlar incelendiğinde, ABD’nin siber güvenlik stratejisi kapsamında temel olarak aşağıda özetle listelenen gayelere odaklandığı tabir edilebilir.

1. Kritik altyapıların korunması için ABD kamu ve özel kesiminin birlikte hareket etmesi,

2. Siber uzay alanından gelebilecek taarruzlara karşı kamu ve özel kesimin birlikte hareket etmesinin yanı sıra bu ortak hareket kabiliyetinin geliştirilmesi konusunda taktik ve planların ortaya konulması, özel sektörün siber uzay alanındaki misyonlarını yerine getirme konusunda teşvik edilerek desteklenmesi ve tüm bu gayeler kapsamında federal bir sistemin geliştirilmesi,

3. ABD iş ve patron bölümü ile tüm toplumun siber saldırılar karşısındaki farkındalığının artırılması, bu mevzudaki eğitim ve oryantasyon faaliyetlerine federal seviyede kıymet verilmesi,

4. Rusya’nın artan siber gücünün ve siber meydan okumalarının ABD’nin güvenliği için önemli tehdit oluşturması nedeniyle, bu tehditlerin ortadan kaldırılması doğrultusunda planlar geliştirilmesi,

5. Çin’in özellikle siber casusluk faaliyetleri alanında ABD için tehdit oluşturması nedeniyle, ABD’nin teknolojik yeniliklerini ve özel bölümünün ticari çıkarlarını korumak için gerekli önlemleri alması,

6. Tarım ve besin bölümlerindeki, içme suyu ve kamu sıhhati ve acil müdahale sistemlerindeki, toplumsal güvenlik, bilgi ve telekomünikasyon altyapılarındaki, güç, ulaşım, bankacılık ve finans ve kimya bölümlerindeki, posta ve gemicilik sistemlerindeki tüm resmi bilgisayar, yazılım ve ağ teknolojilerinin ulusal kritik altyapılar olarak tanımlanarak bu alanların siber saldırılara karşı korunması,

7. Siber uzayın global seviyede ortak kullanım alanları olduğu, bu alanların mal ve hizmetlerin, fikirlerin, girişimcilerin ve sermayenin özgür dolanımının sağlanması için inançlı ve özgür olması gerektiği, bu kapsamda da ABD’nin kelam konusu özgürlük imkânlarını sağlamak için her türlü önlemi alması, bu kapsamda internetin parçalanmasına (fragmentation of internet) yönelik Rusya ve Çin kaynaklı teknik ve idari önlemlerle global seviyede uğraş edilmesi,

8. ABD’nin müttefik ülkelerin istikrarını bozmayı hedefleyen siber saldırılara karşı, ilgili ülkelere tam takviye vermesi.

Rusya’nın siber güvenlik stratejileri

Sovyetler Birliği’nin Soğuk Savaş devrinde ABD ile deneyim ettiği askerî rekabetin bir sonucu olarak sahip olduğu teknoloji altyapısı ve nitelikli mühendis işgücü, Soğuk Savaş sonrası periyotta büyük ölçüde Rusya’ya aktarılmıştır. Rusya bu potansiyelden bilhassa 2000’li yıllar sonrasında askerî gücünü geliştirme gayesiyle önemli halde istifade etmiştir. Bu kapsamda Rusya’nın, günümüzde siber savunma ve atak kapasitesine yaptığı teknolojik yatırımlarla birlikte, istihbarat servisleri, bu servislerle temaslı olarak faaliyet gösteren siber kriminal cürüm örgütleri, silahlı kuvvetlerinin ağ teknolojileri temelli askerî imkânları, tüm bu faaliyetleri global ölçekte destekleyen milletlerarası medya kuruluşları ve toplumsal medya imkânlarından da istifade edebilen başka enformasyon savaş enstrümanlarını birlikte kullanabilen global bir siber güç haline geldiği kıymetlendirilebilir.

Ayrıyeten Rusya günümüzde siber espiyonaj, siber kontrespiyonaj, dezenformasyon, elektronik savaş, ruhsal savaş ve propaganda, siber saldırı üzere faaliyet ve planları kapsayan geniş bir enformasyon savaşı kabiliyetine sahip olma yolunda önemli bir uğraş içinde. Rusya bu türlü aktif bir siber güce ulaşarak, siber uzaydaki yeniliklerin sağladığı imkân ve fırsatları, dış siyaset gayelerine ulaşmak maksadıyla kullanmayı planlamakta. Bu çerçevede Rusya’nın dış siyaset alanında sorun yaşadığı Estonya’ya 2007 yılında, 2008 yılında Gürcistan’a ve Litvanya’ya, 2009 yılında Kırgızistan’a ve 2014 yıllında Ukrayna’ya yönelik DDoS atakları şeklinde siber saldırılar gerçekleştirdiği de sav edilmekte.

Vladimir Putin’in devlet lideri olmasıyla birlikte Rusya askerî ve ekonomik kapasitesini artırarak tekrar global seviyede faal olmak hedefiyle stratejiler geliştirmekte. Bu noktada Rusya’nın siber güvenlik stratejisinin ana maksatlarını anlamak için, Rusya’nın gayrı resmî savaş doktrini olarak kabul edilen ve kimi analistlerce “hibrit savaş” yahut “bulanık savaş” (non-linear) üzere kavramlarla açıklanan Gerasimov doktrininden bahsetmek gerekecektir.

Gerasimov doktriniyle ortaya konulan prensipler dahilinde Rusya, askerî niteliğe sahip olmayan prosedürleri, askerî kapasitesine dahil ederek, daha az konvansiyonel güçle, münasebetiyle da daha az insan kaybı ve maliyetle sıcak çatışma süreçlerini yönlendirmeyi ve yönetmeyi amaçlamıştır. Bu bağlamda, askerî bir müdahale öncesinde amaç bölge, ülke, topluluk ya da devlete yönelik siber saldırılarla avantaj sağlanması, maksadın yıpratılması, ruhsal savaş yollarıyla baskı altına alınması, moralinin bozulması, savunma direncinin kırılması, kritik altyapılarına ziyan verilerek, iktisadının ziyana uğratılması varılmak istenen maksatlar ortasındadır.

Rusya’nın siber güvenlik stratejisi kapsamında son yıllarda ön plana çıkan başka bir amaç ise internetin kontrolü ve idaresi alanında ABD’nin sahip olduğu global hegemonyanın kırılması. Bu maksat doğrultusunda Rusya kendi ulusal yazılım ve donanımlarını geliştirmekte, Rus gençliğinin yerli toplumsal medya uygulamaları kullanmalarını teşvik etmekte, ulusal siber uzay alanını küresel siber uzaydan ayıracak formda internet kontrollerini artırmakta, kamusal alanda wi-fi kullanımını denetlemekte, VPN uygulamalarını sonlandırmakta ve yerli anti-virüs programlarını geliştirmektedir. Tüm bu gelişmeler literatürde, internetin hükümet dayanaklı olarak parçalanması (governmental fragmentation) kavramı altında tahlil ediliyor. Rusya’nın kelam konusu adımları ise ABD ve başka Batılı ülkeler tarafından “internetin sansür edilmesi” olarak görüldüğünden şiddetle eleştiriliyor.

Çin’in siber güvenlik stratejileri

Çin geniş yüzölçümü, büyük nüfusu ve süratle geliştirdiği ekonomik ve askerî altyapısı sayesinde son yıllarda kıymetli bir global güç haline gelmiştir. Bu nedenle Çin idarelerinin gerek askerî ve siyasi gerek ekonomik ve teknolojik alanlarındaki fikir, niyet ve planları başka devletlerce yakından takip edilmektedir. Ayrıyeten dünya genelindeki 3,4 milyar internet kullanıcısının 721 milyonunun Çin’de olduğu düşünüldüğünde, global ölçekli siber güvenlik stratejilerinin belirlenmesi konusunda Çin’in kıymeti ve tesiri tartışılmaz.

Öte yandan Çin’in kelam konusu kullanıcı oranıyla uyumlu halde, dünyanın en geniş siber güvenlik uzman topluluğunu elinde bulundurduğu da hatırda tutulmalı ve bu türlü büyük bir internet topluluğunun kontrol, denetim ve idaresinin tesirli bir kurumsal altyapının ve stratejinin oluşturulmasına gereksinim duyduğu bilinmeli. Çin günümüzde ABD ve Rusya’yla birlikte siber uzay alanını domine etme yeteneğine sahip bir küresel siber güç pozisyonuna ulaşmış durumda. Çin sahip olduğu siber kapasitesini, iç güvenliğinin ve istikrarının korunması doğrultusunda, öncelikle savunma ve akabinde özellikle siber espiyonaj operasyonları dahilinde taarruz hedefiyle dizayn etmeye çalışıyor. Bu kapsamda Çin’in siber güvenlik stratejisinin temelde ekonomik, politik ve askerî maksatlarının olduğu argüman edilebilir.

Kelam konusu amaçlar ise temel olarak aşağıda belirtildiği biçimde sıralanabilir:

1. Ekonomik büyüme ve istikrarın sağlanabilmesi için değerli tesire sahip yeni jenerasyon teknolojilerin siber espiyonaj operasyonları kapsamında temin edilmesi,

2. Çin Komünist Partisi’nin (ÇKP) ülke idaresindeki aktifliğinin sürdürülmesi için internetin denetlenmesi ve böylece mahallî muhalif hareketlerin, ayrılıkçı odakların ve mümkün toplumsal kalkışmaların denetim edilmesi,

3. Ağ teknolojileri merkezli hasım enformasyon savaşı planlarına karşı önlemler geliştirilmesi, ülkenin iç işlerine müdahaleye yönelik faaliyetlere karşı konulması,

4. Yabancı istihbarat servislerinin Çin aleyhine planladığı siber espiyonaj faaliyetlerine karşı tesirli bir kontrespiyonaj yapısının tesis edilmesi,

5. Siber uzay alanı kaynaklı yeni jenerasyon teknolojilerin verdiği imkanlar dahilinde askerî kapasitenin desteklenmesi, birebir vakitte potansiyel hasım askerî güçlerin kritik altyapılarına karşı planların hazırlanması,

6. Maksat bölge ve idarelere karşı ağ teknolojileri merkezli enformasyon savaşı stratejileri ve siber saldırı faaliyetlerinin organize edilebilmesi.

Çin de Rusya üzere internetin kontrolü ve idaresi konusunda ABD’nin sahip olduğu global hegemonyanın kırılmasını istiyor. Bu emel doğrultusunda, Rusya’ya misal formda ulusal yazılım, donanım ve akıllı telefonlarını geliştirmekte, Çin gençliğinin ABD kökenli toplumsal medya uygulamaları kullanmalarını denetlemekte, internet kontrollerini artırmakta, kamusal alanda wi-fi kullanımını ve VPN uygulamalarını yasaklamaktadır. Çin tüm bu gelişmeler ışığında, tıpkı Rusya üzere, ABD ve öteki Batılı ülkeler tarafından internetin sansür edilmesi başlığı altında şiddetle eleştirilmekte.

İngiltere’nin siber güvenlik stratejileri

İngiltere’nin güncel siber güvenlik siyasetinin temel gayelerini “Ulusal Siber Güvenlik Stratejisi 2016-2021” başlıklı dokümanın tetkiki kapsamında ortaya koyabiliriz. Kelam konusu belgede siber uzay kaynaklı riskler, İngiltere’nin ekonomik çıkarları ve ulusal güvenliği için en büyük tehdit kaynağı olarak gösteriliyor. Bahse husus strateji dokümanı, siber tehditlere karşı inançlı, güçlü ve kendine güvenen bir İngiltere yaratmak için yeni bir vizyon ortaya koyuyor. Kelam konusu evrakta, İngiltere’nin her zaman siber güvenlik faaliyetlerinin ön saflarında yer almaya çaba edeceği ve bu yeni stratejiyle siber güvenliğin sağlanmasına yönelik global gayretlere da katkı sağlayan bir modelin geliştirilmesinin hedeflendiği de vurgulanıyor. Bu kapsamda İngiltere’nin Ulusal Siber Güvenlik Stratejisi 2016-2021 isimli evrakta üç değerli maksada yönelen bir aksiyonlar dizisi ortaya koyduğu söz edilebilir.

1. Savunma: İngiliz hükümetleri, ulusal bilişim altyapısının savunmasını güçlendirmeyi ve İngiltere’nin kritik datalarını ve sistemlerini gaye alan siber tehditlere karşı korunmayı sağlamalıdır. Bu maksadın başarılması konusunda ise kamu ve özel dal birlikte hareket etmelidir.

2. Caydırıcılık: İngiltere siber tehditlere karşı mevcut etkin ve pasif direnç ögelerini güçlendirmeli ve faal bir caydırıcılık algısı oluşturmalıdır.

3. Kalkınma: İngiliz hükümetleri siber tehditlere karşı İngiltere’nin siber kapasitesini geliştirmelidir. Bu kapsamda İngiltere’nin büyüyen siber güvenlik sanayisinin kalkınmasına takviye verilmelidir.

Belirtildiği üzere, İngiliz siber güvenlik stratejisi yüklü olarak ticarî çıkarların korunması amacına odaklanmaktadır. Bu kapsamda finans kurumları, bankalar, sigorta şirketleri, telekomünikasyon şirketleri, turizm acenteleri siber tehditlere en çok maruz kalan dallar olarak belirlenmiş ve bu bölümlerin kritik altyapılarının korunması hedefine daha çok odaklanılmıştır. İngiltere’nin siber güvenlik stratejiyle ilgili olarak öne çıkan bir öteki konu ise memleketler arası işbirliğine yapılan vurgu. Bu noktada İngiltere başta NATO ve Avrupa Birliği (AB) olmak üzere, G-7 ve G-20 çatısı altında siber güvenliğin sağlanmasına yönelik tüm işbirliği süreçlerine katkı sağlamayı değerli bir gaye olarak görmektedir.

İsrail’in siber güvenlik stratejileri

Orta Doğu bölgesinin de içinde bulunduğu güvenlik koşulları ve güvenlik algıları, 1950’lerden bu yana İsrail’i tesirli savunma stratejileri geliştirmeye itmiştir. Bu kapsamda, 1953 yılında devrin Başbakanı David Ben-Gurion tarafından kabul edilen savunma strateji evrakında yer alan “Güvenlik Üçgeni” konseptinin İsrail’in güncel siber güvenlik stratejisin art planında yer alan tarihi akıl olduğu ileri sürülebilir. Kelam konusu stratejik akıldan hareketle, İsrail savunma sisteminde caydırıcılık tesis etmek istemekte, erken ikaz sistemlerine sahip olmayı hedeflemekte ve kesin operasyonel zafer gayesine odaklanmış bir silahlı kuvvetler oluşturmayı amaçlamaktadır. Bu noktada, etkili siber savunma ve hücum kapasitesi geliştirmenin, İsrail’e kelam konusu üç amaca ulaşma noktasında büyük oranda katkı sağlayacağı ortadadır.

Bu gayelerle birlikte, bilhassa 2010 yılı sonrasında Başbakan Binyamin Netanyahu’nun ferdî inisiyatifiyle, İsrail etkili siber savunma ve akın kapasitesini geliştirmek ismine önemli bir atılım içinde olmuştur. Kelam konusu planlar dahilindeki ulusal güvenlik stratejileri kapsamında yönlendirilen kamu-özel kesim paydaşlığı ve akademik çevrelerin işbirliğiyle birlikte, İsrail kısa müddette ABD, Rusya ve Çin’den sonra siber uzayda tesirli bir güç haline gelmiştir. Dahası, İsrail kelam konusu stratejik planlarıyla küresel siber güvenlik iktisadında örnek bir model olarak karşımıza çıkmıştır. Kelam konusu kamu-özel bölüm iştiraki ve akademik çevrelerle işbirliği modeliyle kastedilen, İsrail’deki kamu otoritesinin, siber güvenlik alanında, özel bölümü ülkenin güvenliği ve ticari menfaatleri doğrultusunda somut ekonomik programlarla teşvik etmesi, bu teşvikle uyumlu bir halde İsrail’in çeşitli üniversitelerinin ve araştırma merkezlerinin siber güvenlik alanında Ar-Ge çalışmalarına yük vererek bu alanda daima yeni eserler ortaya koymasıdır.

Bu kapsamda İsrail, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD) datalarına nazaran, bilimsel Ar-Ge harcamalarına GSMH’sinin yüzde 4’ü civarında (10 milyar avro) bir hisse ayırarak bu hususta dünyanın önde gelen devletlerinden biri pozisyonuna ulaşmıştır. Dahası, İsrail’in bilgi, komünikasyon ve teknoloji dalı süratle büyümektedir. 2014 yılında İsrail’in global siber güvenlik kesimindeki hissesi ise yüzde 8 büyüyerek 6 milyar Amerikan dolarına ulaşmıştır. Öte yandan 2016 yılı için, İsrail’de siber güvenlik sanayisinde 350’den fazla irili ufaklı firmanın ticari faaliyet sürdürdüğü bilinmektedir. Bahse mevzu sayı 2017 yılında süratle aratarak 420 faal firmaya ulaşmıştır. Kelam konusu siber güvenlik firmalarının 26’sı 2017 yılı için dünyanın en faal ve süratle büyüyen birinci 500 siber güvenlik şirketi ortasında yer almaktaydı.

Kidma Programı, İsrail Ulusal Siber Bürosu (INCB), Sanayi Bakanlığı ve İsrail Ticaret ve Personel Birliği’nin takviyesiyle 2013 yılında başlatılmıştır. Projenin hedefi, İsrail’in siber güvenlik dalını kalkındırmak emeliyle bu bölüme yönelik Ar-Ge harcamalarına kamu takviyesi sağlamaktır. Kidma Programı İsrail’in kamu-özel kesim ve akademi etrafları işbirliğine dayanan siber güvenlik iktisat modelinde çok değerli bir rol oynamaktadır.

Görüldüğü üzere, bahse bahis tarihî dinamikler, bu dinamiklerin ortaya çıkardığı kurumsal yapılar ve resmî evraklar ve bunların belirlediği istikamette gelişen kamu-özel bölüm ve akademi etrafları işbirliğine dayanan İsrail siber güvenlik modeli, global seviyede ekonomik açıdan İsrail’i siber uzayı domine etme imkan ve kabiliyetine sahip bir siber güç haline getirmiş durumdadır.

İran’ın siber güvenlik stratejileri

İran’ın siber saldırı stratejisini geliştirmeye yönelik planları, 2010 yılında ABD ve İsrail tarafından planlandığı sav edilen ve nükleer tesislerini amaç alan Stuxnet saldırısı sonrasında bir misilleme refleksiyle sürat kazanmıştır. Lakin birinci etapta bir misilleme motivasyonuyla hızlanan İran’ın siber saldırı kapasitesini geliştirmeye yönelik uğraşları, ilerleyen devirlerde alınan önlemlerle, İran’ı siber uzayda tesirli bir aktör haline getirme gayesine dönüşmüştür. Bu kapsamda İran güçlü bir siber saldırı kapasitesine sahip olmayı ulusal maksat edinmiştir. Kelam konusu amacın art planında ise temelde, global güç olmayan İran’ın Orta Doğu’da ABD, Suudi Arabistan ve İsrail’e karşı verdiği güç mücadelesinde siber uzayın sağladığı asimetrik avantajlardan yararlanmak istemesi yatmaktadır.

İran’ın siber saldırı kapasitesini artırmak istemesinin bir başka nedeni ise Stuxnet saldırısı örneğinde olduğu üzere ABD, İsrail yahut bir diğer hasım devlet tarafından düzenlenecek olan siber saldırılara karşı caydırıcılık tesis etmek istemesidir. Ayrıyeten tesirli bir siber saldırı kapasitesine sahip olmanın İran’a, gelecek devirde gerçekleşme ihtimali olan rastgele bir konvansiyonel akına karşı askerî caydırıcılık sağlayacağı da açıktır.

İran’ın siber saldırı kapasitesinde ise siber politikalarının belirlenmesinde çatı tertip olan Siber Güvenlik Yüksek Kurulu, İhtilal Muhafızları, İran İstihbarat Bakanlığı, Siber Komutanlık ile bu kurumlarla irtibatlı vekil (proxy) bir yapılanma olan İran Siber Ordusu’nun değerli rolü bulunuyor. İran siber uzayın anonim tabiatının sağladığı avantajlardan azamî seviyede istifade ederek yalnızca kendi ülkesinde değil, ülkesi dışında da vekil yapılanmalar halinde organize olan kümelere takviye vermekte. Bu prestijle İran devleti ile irtibatlı olduğu argüman edilen Hizbullah’ın, Yemen Siber Ordusu’nun ve Suriye Elektronik Ordusu’nun İran’ın siber saldırı kapasitesinde kıymetli aktifliği mevcut.

Öte yandan İran’ın iç ve dış savunma öncelikleri temel olarak rejimin ve heterojen bir toplumsal yapıya sahip olan ülkenin bütünlüğünün ve siyasi bağımsızlığının korunması, İran toplumunun ve Ortadoğu’da Şii mirasının ve varlığının korunması ve geliştirilmesi, bölgesel güç rolünün sağlanması, bölgesel tehdit olarak algılanan devlet ve kümelere karşı avantaj sağlanması, bölgesel liderlik gayretinde aktifliğinin artırılması, ülkesinin bütünlüğünü ve siyasi bağımsızlığını amaç alan dış müdahalelerle uğraş etmek istenmesi halinde özetlenebilir. Bu kapsamda İran’ın siber saldırı maksatlarının, İran’ın klasik iç ve dış savunma öncelikleriyle uyumlu bir halde belirlendiği görülüyor.

Sonuç olarak, İran’ın siber kapasitesinin, savunma ve akın tarafından, 2010 yılından sonra yapılan plan ve yatırımlarla süratle gelişmeye başladığı söz edilebilir. Lakin İran’a uygulanan ambargo ve ülkenin milletlerarası sistemden izole edilmesi, İran’ın teknolojik olarak daha sofistike imkanlara sahip bir siber saldırı kapasitesi geliştirmesini engelliyor. Ayrıca siber kapasitesi dış yardımlara muhtaç vaziyette olan İran, aktifliğini daha profesyonel bir basamağa çıkaramamaktadır.

Hürriyet