Politik ve askeri manada Lübnan’da hâkim güç olan Şii Hizbullah ve Emel Hareketi’ne mensup göstericiler, geçen yılki liman patlamasını soruşturan yargıcın misyondan alınması talebiyle sokağa çıktı, şovlar sırasında kan aktı. Başşehir Beyrut’ta dün yaşanan çatışmayı tam olarak neyin tetiklediği meçhulken Şii ve Hıristiyan taraflar ortasında tansiyon yükseldi, adalet sarayının etrafı bir anda savaş alanına döndü. Binanın bulunduğu Hıristiyan bölgesi ile civardaki Şii mahalleleri ortasında karşılıklı ateş açıldı. Görgü şahitleri silah seslerinin saatlerce kesilmediğini ve çok sayıda patlama yaşandığını söylerdi. Ulusa sesleniş konuşması yapan Lübnan Cumhurbaşkanı Mişel Avn, “Silahların Lübnanlılar ortasında bağlantı lisanına dönmesi kabul edilemez” dedi. Lübnan Başbakanlığı, çatışmalarda ölenler için bir günlük ulusal yas ilan ederken Lübnan Silahlı Kuvvetleri, çatışmalarla ilgili 9 kişinin gözaltına alındığını duyurdu.

PROTESTODA ÇATIŞMA ÇIKTI

Çatışmalar sırasıdan tamamı Şii 6 kişinin öldüğü, hayatını kaybedenlerden birinin o sırada meskeninde bulunan 24 yaşındaki bir bayan olduğu açıklandı. Durumu denetim altına almak üzere ordu bölgeye tank ve çok sayıda asker konuşlandırdı, sivillerin tahliyesi sağlandı. Olaylar sonrası Hizbullah ve Emel güçleri “silahlı ve organize grupları”, destekçilerine saldırmakla suçladı. Öte yandan çok sayıda Şii milisin ağır silah ve tüfeklerle adalet sarayı ve bölgedeki binalara ateş açtığı kameralara yansıdı. Siyasi analistler Hizbullah militanlarının sokağa dökülmesi halinde ülkenin “büyük çatışmalara ve istikrarsızlığa” hamile olduğu yorumlarını yapıyor.

YARGIÇ UZUNLUK GAYESİ

Lübnan’ı iç savaş yıllarına geri götürme potansiyeli taşıyan gerginliğin temelinde 4 Ağustos 2020’deki patlamaya ait yargı süreci yatıyor. Davaya bakan yargıç olan Tarık Bitar (47), soruşturma kapsamında üst seviye yetkilileri mahkemeye çağırmak konusunda ısrar edince Hizbullah ve Emel partilerinin yansısını çekti. Şu ana dek Hizbullah yetkililerinin hiçbiri suçlanmış değil. Birçok Lübnanlı Bitar’ı “adalet için son umut” olarak görürken Şii politikler onu “önyargılı ve yozlaşmış” olarak niteliyor.

YARGIDAN YARGICA TAKVİYE

Dünkü protestolardan çabucak evvel üst mahkeme, Bitar’ın misyondan alınmasını isteyen iki eski bakanın açtığı davayı reddetti. Karar, ülkede “yargı bağımsızlığının sembolü” olarak görülen yargıca soruşturmasına devam etme imkânı tanıyor. Hizbullah başkanı Hasan Nasrallah hafta başında Bitar’ın yerine “dürüst” bir yargıç atanmasını istemiş, hükümetteki Hizbullah ve Emel üyesi bakanlar aksi durumda siyasi istikrarsızlık yaşanacağı “uyarısında” bulunmuşlardı. Aylar süren düzensizlik sonrası kurulabilmiş yeni hükümet, Bitar’ın misyondan alınması talepleriyle sarsılırken evvelki gün yapılması gereken kabine toplantısı iptal edildi.

BİR ÜLKE NASIL BU HALE GELDİ

1975-90 iç savaşının akabinde aslında Lübnan toparlanma sürecine girmişti. Lakin tablo 2011’den sonra değişti.

HİZBULLAH TESİRİ

Suriye’de 10 yıldır süren savaş ülke iktisadını olumsuz etkilerken, ABD’nin terör örgütü kabul ettiği, İran’ın desteklediği Hizbullah’ın Lübnan’da artan gücü, bu ülkeye yönelik yabancı yatırımcı ilgisini de baltaladı. İktisadın yeterlice kötüleştiği 2019’da hükümet, ‘WhatsApp vergisi’ olarak anılan bir vergi ilan etti. Esasen çok yüksek olan telefon faturalarından kaçınmak için WhatsApp ve gibisi uygulamalar üzerinden irtibat kuran halkın bu adıma yansısı sert oldu. Uzun soluklu protestoların akabinde hükümet istifa etti.

EKONOMİK KRİZ

O periyot Milletlerarası Para Fonu (IMF), Lübnan’ın ‘son 150 yılın en makus ekonomik krizinden birini yaşadığı’ yorumunu yaptı. Kıymeti eriyen yerli para, kitlesel işten çıkarmalar ve para çekmeyi zorlaştıran kısıtlamalar nüfusun büyük kısmını fakirleştirdi.

LİMANDAKİ PATLAMA

Lübnan, siyasi ve ekonomik meçhullüğü derinleştirecek asıl büyük darbeyi ise 4 Ağustos 2020’de başkentteki liman deposunda uygunsuz formda depolanan yüzlerce ton amonyum nitratın infilak etmesiyle aldı. Patlamada en az 215 kişi öldü, 6500’ü de yaralandı. Başşehrin büyük kısmı enkaza döndü, yüzlerce bina ve kritik altyapı yıkıldı.

HÜKÜMET KRİZİ

Patlama sonrası öfkeli halk sokağa döküldü. Kurtarma çalışmasının bile düzgün koordine edilememesi halkın yansısını arttırırken hükümet istifa etti. Yenisi ise lakin 13 ay sonra, geçtiğimiz 10 Eylül’de kurulabildi.

TÜRK DIŞİŞLERİ’NDEN AÇIKLAMA

Dışişleri’nden Beyrut’ta yaşanan çatışmalarla ilgili açıklama yapıldı. Açıklamada özetle şunlar kaydedildi:

“Beyrut’ta bugün düzenlenen bir protesto gösterisi sırasında kimliği belgisiz şahıslar tarafından göstericilerin üzerine ateş açılması sonucunda yaşanan can kayıplarından derin ıstırap duyuyoruz. Gibisi olayların bir daha yaşanmaması için Lübnanlı tüm tarafları itidale ve şiddet aksiyonlarından kaçınmaya davet ediyoruz.”

Hürriyet