HMS Defender, geçen hafta Çarşamba günü Kırım açıklarında, kara sularını ihlâl ettiği argümanıyla Rus ordusu tarafından gaye alınmıştı. Rusya, 2014’te Ukrayna’dan ilhak ettiği Kırım’ın ve yarımadayı çevreleyen karasularının kendisine ilişkin olduğunu, İngiltere ise milletlerarası hukuka uygun olarak savaş gemisinin Ukrayna sularından geçtiğini sav ediyor.
Evraklardan birinde, HMS Defender’ın bu bölgeden geçmesi halinde Rusya’nın vereceği muhtemel yansılar bedellendiriliyor.
Otobüs durağında bulunan bir öteki dokümanda de, ABD öncülüğündeki NATO varlığı sona erdikten sonra İngiliz ordusunun Afganistan’da konuşlanmasına dair ayrıntıları planlar yer alıyor. Hükümet, evrakların kaybolmasıyla ilgili soruşturma başlatıldığını duyurdu.
Bir Savunma Bakanlığı sözcüsü ise, bakanlıkta çalışan bir kişinin “hassas evrakların kaybolduğunu” daha evvelce bildirdiğini söyledi ve “Bu bahisle ilgili daha fazla yorumda bulunmak uygun olmaz” diyerek sorulara daha ayrıntılı cevaplar vermekten kaçındı. Yaklaşık 50 sayfalık evraklar, Kent’teki bir otobüs durağının çabucak ardında, yağmurdan sırılsıklam olmuş halde yığılı olarak bulundu.
Kent’te yaşayan ve isminin verilmesini istemeyen bir kişi, dokümanları görüp içindeki bilgilerin hassasiyetini fark ettikten sonra BBC ile irtibata geçti. BBC, yetkililerin e-mail adreslerine ve kimi PowerPoint sunumları da içeren bu evrakların, birinci olarak İngiltere Savunma Bakanlığı’ndan üst seviye bir yetkilinin ofisinde hazırlandığını düşünüyor.
İngiliz Kraliyet Donanması’nın Type 45 savaş gemisi HMS Defender’la ilgili bilgileri içeren evrakta, vazifenin Savunma Bakanlığı tarafından “Ukrayna’nın kara sularından zararsız geçişi” olarak isimlendirildiği görülüyor. Dokümana nazaran geçiş sırasında silahlarla donanmış ve helikopteri hangara yüklenmiş olan gemi, bu misyonu, Rusya’nın agresif formda cevap vereceği beklentisiyle gerçekleştirdi.
Çarşamba günü Kırım’ın yaklaşık 19 kilometre açığından geçiş yapan geminin üzerinde 20’yi aşkın Rus jeti uçuş yaptı, iki Rus kıyı muhafaza gemisi de HMS Defender’ı vakit zaman 100 metre kadar yaklaşarak takip etti, telsizden ihtarlar yapıldı. Rus Savunma Bakanlığı karasularını ihlal ettiği savıyla İngiliz savaş gemisine devriye gezen bir Rus donanma gemisi tarafından ikaz ateşi açtığını ve HMS Defender’ın rotasını bombaladıklarını duyurdu.
İngiliz Savunma Bakanlığı Basın Ofisi ise “HMS Defender’a hiçbir atış yapılmadı. Güzergahı üzerine de bomba atıldığı argümanını tanımıyoruz” açıklaması yaptı. Kent’te bulunan evraklara nazaran operasyon “Op Ditroite” olarak isimlendirilmiş ve olaydan iki gün evvel, yani geçen hafta Pazartesi günü üst seviyede masaya yatırılarak “HMS Defender’ın Kırım’a yakın seyretmesi halinde Rusya’nın reaksiyonunun muhtemel sonuçları” tartışılmış.
Evraklarda, toplantı sırasında konuşulanlar da yer alıyor. Bir askeri yetkilinin “Olası beğenilen geldin partisinden ne anlıyoruz?” diye sorarak Rusya’nın karşılığıyla ilgili beklentiyi kast ettiği görülüyor.
Son devirde Doğu Akdeniz’de Rus güçleriyle HMS Queen Elizabeth’in öncülüğündeki bir filonun müsabakaları sonrası yaşanan gerginlik için de “önemsiz” ve “beklentiyle orantılı” olarak değerlendirmesi yapılıyor. Lakin yetkililer, bu “önemsiz” durumun değişeceğinin farkında.
Çünkü sunumlardan birinde “Savunma angajman faaliyetinden operasyonel faaliyete geçiş sonrasında Rus donanması ve Rus hava kuvvetlerinin müdahalesi daha sık ve daha keskin olacaktır” tabirleri yer alıyor.
Tekrar birebir ordu ünitesi tarafından hazırlanan bir öbür sunumda da, HMS Defender’in Karadeniz’de geçişi için iki rota seçeneği yer alıyor. Bunlardan “Odessa’dan Batum’a inançlı ve profesyonel direkt geçiş” ismi verilen birinde, rotanın kısa bir kısmında Kırım’ın güneybatısındaki Trafik Ayrım Şeması’ndan geçilmesi gerektiği bilgisi var.
Bu rota için “Ukrayna’nın kendi kara suları olarak kabul ettiği bölgede Ukrayna hükümetiyle angaje olma fırsatı sunuyor” tabirleri kullanılıyor. Bu rotanın kullanılması halinde Rusya’nın üç farklı reaksiyon verebileceği belirtiliyor ve mümkün reaksiyonlar “güvenli ve profesyonel”den “ne inançlı ne de profesyonel”e uzanan kategorilere ayrılıyor.
Rusya’nın agresif reaksiyon vermesi durumunda radyo ihtarları, kıyı güvenlik botlarının 100 metreye kadar yaklaşması ve savaş uçaklarının yakın uçuş gerçekleştirmesinin mümkün olduğu belirtiliyor.
Devamında da HMS Defender’ın tartışmalı sularda rastgele bir müsabaka yaşamayacağı alternatif bir rota sunuluyor. Sunum, bu rotanın “herhangi bir tansiyondan kaçınmayı sağlayacağını, lakin bu durumda Rusya’nın bunu ‘İngiltere korktu, kaçıyor’ diyebilmek için delil olarak gösterebileceğini” yazıyor. “Bu durumda da Moskova, Kırım ve kara sularındaki savlarını İngiltere’nin kabul ettiğini sav edebilecektir” sonucuna varılıyor.
Savunma Bakanlığı sözcüsü, “Kamuoyunun iddia edebileceği üzere, Bakanlık çok dikkatli formda planlama yapıyor. Rutin bir uygulamanın sonucu olarak operasyonel kararları etkileyen potansiyel faktörlerün tümü tahlil ediliyor.” yoruumunda bulundu. Dokümanlarda askeri planlamanın yanı sıra, yetkililerin farklı reaksiyonları ve muhtemel gelişmeleri kestirim ettiği görülüyor.
HMS Defender’ın misyonu sırasında BBC ve Daily Mail’den birer muhabir de gemideydi. Bunu hatırlatan sözcü, “Çok güçlü ve legal bir biçimde olayı anlatıyoruz. Gemideki gazetecilerin varlığı da HMS Defender’ın hareketlerinin bağımsız formda teyit edilmesine imkan sağlıyor” dedi.
HMS Defender’ın vazifesiyle ilgili ortaya çıkan karışıklığın akabinde Kent’te ortaya çıkan evraklar, geminin bölgeden geçişinin İngiliz hükümeti tarafından hesaplanarak verilen bir karar olduğunu; mümkün riskler göz önüne alınarak Ukrayna’ya dayanağın açıkça gösterilmesi için bu kararın verildiğini ortaya çıkardı.
Olayda bir savaş gemisi katiyen diplomatik amaçlar için kullanıldı. Lakin asıl gaye “Rus ayısını dürtmek” değildi. Bu, Rusya’nın 2014’te Kırım’ı ilhakının akabinde Ukrayna’nın egemenlik haklarına açık bir dayanak ve bu kapsamda açık denizlerde milletlerarası hukuka uygun biçimde seyretme özgürlüğünü kanıtlama göstergesiydi.
1982 Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi’ne nazaran, yabancı bir geminin barış, sistem, güvenlik ve kıyıdaki devlete tehdit oluşturmadığı durumlarda o geminin geçişi “zararsız geçiş” olarak kabul ediliyor. Dünyanın büyük bir kısmının gözünde ve memleketler arası hukuka nazaran Kırım, Ukrayna’nın toprağı, Rusya’nın değil.
Evraklar bu bahisle hudutlu değil. Uluslararası silah ticaretindeki gelişmeler ve yeni mutabakatların değerlendirildiği raporda, İngiltere’nin bu bahiste Avrupalı müttefikleri yarışa girebileceği yazılıyor.
İngiltere-ABD Savuma Diyaloğu kapsamında yürütülen görüşmelere ve ABD Lideri Joe Biden’ın misyondaki birinci aylarıyla ilgili değerlendirmelere de yer veriliyor. Biden idaresinin Çin’e ve Hint Pasifiği bölgesine odaklanması için “Bu durum, bir evvelki idaresinin siyasetlerinin devamını gösteriyor” deniliyor.
İngiltere’nin ABD’den muhtemel savunma talepleri de evrakta yazıyor:
“Bu toplantıları, yeni idarenin paylaşmaya ne kadar hazır olduğunu ve ‘müttefiklerimize daha fazla dnaışmak istiyoruz’ tabirlerinin pratikte ne kadar yanlışsız olduğunu görmek için kullanmalıyız.”
HASSAS ASKERİ TEKLİFLER
Evrakların birçok “resmi hassas belge” olarak işaretlenmiş. Bu sınıflandırma, görece daha rahat alt seviye bir hassasiyete ve kapalılığa işaret ediyor.
Lakin evraklardan biri, Savunma Bakanı Ben Wallace’ın özel kalemine iletilmek üzere yazılmış ve “Sadece Zımnî İngiliz Görüşüne Açık” olarak sınıflandırılmış. Bu evrakta İngiltere’nin Afganistan’daki muhtemel faaliyetlerine ait hassas teklifler yer alıyor.
Bunlar ortasında, ABD’nin Eylül ayında Afganistan’dan çekildikten sonra İngiltere’den yardım talep ettiği birtakım alanlar bulunuyor ve çekilme tamamlandığında İngiliz özel kuvvetlerinin ülkede kalıp kalmaması gerektiği tartışılıyor. Bugüne kadar İngiliz basınına yansıyan haberlere nazaran, İngiltere birtakım özel kuvvetler birliklerini Afganistan’da bırakmayı planlıyor.
Bu hususun hassasiyeti göz önüne alınarak BBC, Afganistan’daki İngiliz ve başka ülke vatandaşı çalışanın güvenliğini tehlikeye atmamak için evraktaki ayrıntıları yayımlamama kararı aldı.
Fakat ülkedeki güvenlik tehdidinin arttığı bir periyotta, evrakta bu bahiste önemli ihtarlar yer alıyor. Afganistan’daki İngiliz varlığının birçok farklı aktör tarafından gaye alınmasıyla sonuçlanabileceği, ülkenin daha da tehlikeli bir hâl alacağı belirtiliyor ve “Tamamen çekilme seçeneği hâlâ masada” sözlerine yer veriliyor.
Geçen yıl Şubat ayında ABD ile Taliban ortasında uzlaşma sağlanmasından bu yana Afganistan’da hiçbir İngiliz vatandaşı öldürülmedi. Lakin NATO güçlerinin çekilmesinden sonra “bu durumun değişebileceği” görüşüne yer veriliyor.
Bu kadar geniş kapsamlı ve çok sayıda mevzuya yer verilen evrakların kaybedilmesi, çok nadiren görülen bir olay. Bu durum Savunma Bakanlığı için son derece utanç verici. Bakanlık, evrakların Salı sabaha karşı nasıl sokak ortasında, yağmur altında bırakıldığını anlamak için ayrıntılı bir soruşturma başlattı.
Hürriyet
