Toplumsal medyanın gençler üzerindeki olumsuz tesirleri uzun vakittir gündemde. Geçtiğimiz Eylül ayında Wall Street Journal gazetesinde yayımlanan ve tüm dünyada büyük ses getiren “Facebook Dosyaları” haber dizisi de geçmişte aileler ve psikologları kaygılandıran bu sıkıntıyı yasa yapıcılar düzeyine ulaştırdı.
Bilhassa Instagram’ın ergenlik devrindeki kızların psikolojisine verdiği ziyanı ortaya koyan haberlerin akabinde tartışmalar bilhassa 12-17 yaş kümesi gençlere odaklanmış durumdaydı.
Lakin geçtiğimiz günlerde ABD’de bulunan Michigan Üniversitesi’nde gerçekleştirilen bir araştırma, akıllı telefon ve tabletler üzerinden toplumsal medya uygulamalarının kullanımının 7 yaşa kadar indiğini gösterdi.
Washington Post’un aktardığına nazaran, ABD genelinde 7 ile 12 yaşları ortası en az bir çocuğu olan 1030 ebeveynle yapılan araştırmanın sonuçlarına nazaran, 7-9 yaş kümesi çocukların üçte biri, 10-12 yaş kümesi çocukların ise yarısı toplumsal medya uygulamalarını kullanıyor.
KİMİ EBEVEYNLER ÇOCUĞUNU NASIL DENETİM EDECEĞİNİ BİLEMİYOR
Ebeveynlerin çoğunluğu, çocuklarının toplumsal medyadaki faaliyetlerini şu ya da bu formda denetim ettiklerini söylüyor. En yaygın denetim düzenekleri ise birtakım sitelerin engellenmesi, yeni kişi eklemek için ebeveyn onayı gerekmesi ya da kullanım müddetlerinin sınırlanması.
Ne var ki her 6 ebeveynden biri de hiçbir denetim uygulamıyor. Bunun nedenleri ise tekrar o ebeveynler tarafından şöyle sıralanıyor:
— Denetimleri kurmak için kâfi bilgiye sahip değilim.
— Çocuğumun toplumsal medyada yaptıklarını izleyecek vaktim yok.
— Ebeveyn denetimleri vakit kaybı zira çocuklar bu denetimleri aşmanın yolunu kolay kolay bulabilirler.
Lakin birçok ebeveyn toplumsal medyanın çok küçük çocuklar tarafından kullanılmasının yarattığı risklerin de farkında. İştirakçilerin yüzde 60-70’ine nazaran bu riskler;
— Özel kalması gereken bilgilerin paylaşılması.
— Uygunsuz içeriklere maruz kalmak.
— İnternet avcılarına yem olmak.
— İnternette karşılaştıkları bilgilerin gerçek mu yanlış mı olduğunu ayırt edememek.
Araştırmayı yürütenler ise ebeveynlere çocuklara toplumsal medya dünyasında rehberlik etmelerini tavsiye ediyor ve ekliyor: “Ebeveynler çocuk büyüyene kadar toplumsal medya profillerinin, paylaşımlarının ve etkileşimlerini denetim etmeyi planladıklarına dair şeffaf olmalı.”
MİLYONLARCA EBEVEYN DE TIPKI DURUMDA
Bu araştırmanın ABD’den 1030 ebeveynle yapılmış olması şu gerçeği değiştirmiyor: Dünyada tıpkı durumda milyonlarca ebeveyn var ve birçoğu çocuğunun toplumsal medyadaki faaliyetlerini denetim etmek için nereden başlayacağını bilemiyor.
Aslına bakılırsa birçok uygulamanın içinde ebeveyn denetimi seçeneği esasen bulunuyor. Bilhassa gençler ortasında tanınan olan TikTok, Instagram, YouTube ve Snapchat, kapatılmadığı surece geçerliliğini koruyan ebeveyn ayarları içeriyor. Bu ayarlar ebeveynlerin istemediği etkileşimleri sonlandırmak ve mahremiyeti korumak için bir başlangıç noktası sunuyor.
Ne var ki şunu da bilmek gerek: Bu denetimlerin hiçbiri yüzde 100 tesirli değil. Bilhassa üstte bahsettiğimiz Wall Street Journal haberinde gördüğümüz üzere, ziyanlı içeriklerin değerli bir kısmı uygulamanın kendisi tarafından önerilen “Keşfet” paylaşımları. Dahası birçok çocuk ve genç için bu ayarları değiştirmek tabir-i caizse çocuk oyuncağı.
Bununla birlikte Michigan Üniversitesi’nden uzmanların ikazını da bir kere daha hatırlatalım: Ebeveynlerin uyguladıkları denetimlere dair şeffaf olmaları kaide. Bu şeffaflık sayesinde ebeveynlerle çocuklar ortasında toplumsal medya güvenliğine dair bir diyalog kurulması ise en ülkü senaryo. Münasebetiyle aşağıdaki ayarları yapmadan evvel internet güvenliği ve dijital dünyada çizilmesi gereken hudutları çocuğa anlayabileceği bir lisanla anlatmakta da yarar var.
Gelelim her ebeveynin bilmesi gereken kimi değerli güvenlik ayarlarına…
Google Görseller
Google’ın yeni siyaseti kapsamında, 18 yaşındaki bireyler ile onların veli yahut vasileri, internet üzerinden bir form doldurarak çeşitli fotoğrafların Google Görseller sayfasından kaldırılmasını talep edebiliyor. Burada kıymetli nokta şu: Fotoğraflar yalnızca arama sonuçlarından kaldırılıyor, bulundukları internet sitelerinden değil.
İnternette çocuğunuza dair istemediğiniz bir fotoğraf paylaşımı olup olmadığını görmek için öncelikle Google arama çubuğuna ismini ve soyadını tam olarak yazın. Açılan sonuçlar sayfasında Görseller sekmesine atlayın.
Şayet sizin ve/ya çocuğunuzun kaldırtmak istediğiniz bir fotoğrafıyla karşılaşırsanız yapmanız gereken fotoğrafın linkini, arama sonuçları sayfasının linkini ve bir ekran imgesini almak. Daha sonra bunları Ferdî Bilgilerinizin Google’dan Kaldırılmasını İsteme sayfası üzerinden Google’a ileterek kaldırılmasını sağlayabilirsiniz.
TikTok
TikTok uygulaması, ebeveynlere kendi hesaplarını çocuklarının hesaplarıyla bağlama müsaadesi veriyor. Hesapları bağlı olan ebeveynler için uygulama içinde günlük kullanım mühleti, çocukların özel bildiri almasını ve göndermesini kısıtlama, hesabın herkese açık ya da zımnî olduğunu belirleme, gençlerin paylaşımlarına yorum yapabilecek bireyleri sınırlama ve gençlerin arama çubuğunu kullanıp kullanamayacağını belirleme seçenekleri bulunuyor.
Dilerseniz çocuğunuza uygulamanın kullanımı üzerinde daha fazla özerklik de sağlayabilir ve bu kısıtlamaları birlikte belirleyebilirsiniz. Çünkü bu denetimlerin birden fazla çocukların kendi hesaplarında da bulunuyor.
TikTok’ı birinci kurduğunuzda belirlenen güvenlik ayarları ise yaşa nazaran değişiyor. 13 yaşın altındaki çocuklar Genç Kullanıcılar İçin TikTok alanına gönderiliyor. Burada karşılarına özel kürasyonlu içerikler çıkıyor. Paylaşma, iletileşme ve yorum yazma seçenekleri ise kapalı.
13-15 yaş ve 16-17 yaş kümeleri için de farklı güvenlik düzeyleri bulunuyor. Doğal burada uygulamayı kullanan çocuğun yaşı konusunda dürüst olması koşul. Çocuğun 12 yaşında olup “18’im” demesi TikTok’ı bağlamıyor.
Kapalılık ve güvenlik ayarlarını görmek için öncelikle uygulamanın sağ alt köşesindeki profil ikonuna dokunun. Akabinde sağ üst köşede bulunan ve alt alta üç çizgiyle simgelenen Menü alanına girin.
Akabinde Kapalılık sekmesine gelip burada Özel Hesap denetimini sağa kaydırın. (Özel hesaptan paylaşılan görüntüler yalnızca takip etmesine müsaade verilen takipçiler tarafından görülebilir.) 16 yaşından küçük herkes için Özel Hesap denetiminin açık olması gerekir.
Akabinde bunun altında bulunan Hesabınızı Diğerlerine Önerin ayarına gelin. Buradan profilin kimin önerilen bireylerinde çıkıp çıkmayacağını seçebilirsiniz. Tüm ayarları kapattığınız noktada hesabınızın sizin takip ettiğiniz bireylere önerilmesi devam eder.
Saklılık‘in akabinde Güvenlik sekmesinde de paylaştığınız görüntüleri kimin indirebileceğini, görüntülerinize kimlerin yorum bırakabileceğini, TikTok’ta takip ettiğiniz hesaplarını kimin görebileceğini, kimin paylaştığınız görüntüleri kendi görüntülerine gereç edebileceğini ve kimin beğendiğiniz görüntüleri gördüğünü belirleyecek ayarları yapın. Bu alanda ayrıyeten ferdî bildiri gönderimini de engelleyebilirsiniz.
Şayet sayfanın en üstünde solda bulunan geriye yanlışsız ok ikonuna dokunursanız tekrar Ayarlar ve Kapalılık sayfasına dönebilirsiniz. Burada İçerik & Aktiflik sekmesinin altında üstte bahsettiğimiz ebeveyn-çocuk hesap bağlama seçeneğini bulabilirsiniz. Buna ek olarak Dijital Refah seçeneğinin altında da uygulamanın Kısıtlı Mod ayarını açarak “bazı izleyiciler için uygun olmayabilecek içeriğin” gösterimini kısıtlayabilirsiniz.
Facebook’un sahip olduğu fotoğraf paylaşım uygulaması Instagram, yaşının 18’in altında olduğunu belirten kullanıcılar için kimi güvenlik özellikleri sunuyor.
Örneğin yabancılar kendilerini takip etmeyen 18 yaş altı kullanıcılara direkt ileti gönderemiyor. 16 yaş altı kümede hesaplar otomatik saklı hesap oluyor. Böylelikle yabancıların bu hesapları ekleyebilmesi için o kişinin onayı gerekiyor.
Şayet bir hesabı gizlemek istiyorsanız öncelikle Instagram uygulamasını açın. Sağ alt köşede bulunan minik insan ikonuna dokunun. Akabinde sağ üst köşede alt alta üç çizgi sembolüne dokunarak Menü‘yü açın. Açılan listede en üstte bulunan Ayarlar‘a dokunun. Akabinde Saklılık sekmesinden Kapalı Hesap ayarını sağa kaydırarak açın.
Instagram uygulaması tıpkı vakitte hesaplarını reşit olmayan kullanıcılara bildiri ya da arkadaşlık talebi göndermek için kullanan yetişkinlere de birtakım kısıtlamalar uyguluyor. Bu hesapların çocukların hesaplarını arama çubuğu ya da tavsiye edilen içerik alanlarında görüp takip etmesi mümkün değil. Şayet bir ergen, kuşkulu bir yetişkinle ilişki kurar da bu yetişkin ona bildiri göndermeye kalkarsa, uygulama bir güvenlik uyarısı çıkarıyor ve iletisi gönderen kişinin engellenmesini ya da bildirilmesini istiyor. Lakin Instagram bu kuşkulu hesapları kaldırmıyor zira uygulamanın kullanım kurallarının açık bir ihlali kelam konusu değil.
Son olarak ergenlerin çıplaklık, şiddet, uyuşturucu husus üzere “hassas” içerikleri görüp görmeyeceği de ebeveynler tarafından ayarlanabiliyor. Bunun için üstte belirttiğimiz biçimde Menü‘ye girdikten sonra Ayarlar –> Hesap –> Hassas İçerik Denetimi yolunu takip ederek Daha da Fazla Hudutla ayarını açabilirsiniz. (18 yaş altı kullanıcılar için hassas içerik denetimi alanında Müsaade ver seçeneği çıkmamalıdır.)
Not: Instagram’ın hassas içerik tarifi ve bu denetimlerle sınırlanan içerikler önemli bir tartışma konusu. Geçmişte çeşitli sanat yapıtlarının, tabloların, sinema afişlerinin, hatta vücut olumlama bildirisi veren birtakım fotoğrafların hassas içerik filtresine takılıp engellenmesi reaksiyonlara de neden olmuştu.
Snapchat
18 yaş altı şahısların açtığı Snapchat hesapları, bilinmeyen geliyor. Yani çocuğun Snapchat kullanıcı ismini bilenler ya da ortak arkadaşları olanlar dışındaki yeni kullanıcıların takip için onaylanması gerekiyor. 18 yaş altının arkadaş listesi de bilinmeyen kalıyor.
Snapchat’te yaş hududu olmaksızın herkes, yalnızca arkadaş olarak kabul ettikleri şahıslardan direkt bildiri alabiliyor. Bu yıl uygulama kullanıcılarına arkadaş listelerini gözden geçirip istemedikleri bireyleri silmelerini tavsiye eden çeşitli bildirimler göndermeye de başladı.
YouTube
Google’ın görüntü paylaşım uygulaması YouTube, Ağustos 2021’de kullanım kurallarını değiştirdi. Artık 13-17 yaş kümesi kullanıcılar tarafından yüklenen görüntüler, yalnızca direkt paylaşıldıkları takdirde görüntülenebiliyor; kullanıcının profil sayfasında ya da arama sonuçlarında çıkmıyor.
Uygulama ayrıyeten bir görüntünün bitiminde çabucak bir diğer görüntüye geçmeyi sağlayan otomatik oynatma seçeneğini de gençlerin hesaplarından kaldırdı. Hem varsayılan görüntü saklılığı hem de otomatik oynatma ayarı, hesap bilgileri alanından basitçe değiştirilebilir.
Öteki uygulamalarda olduğu üzere, YouTube için de 13 yaşından küçük kullanıcıların bir veli ya da vasi tarafından açılmadığı surece uygulamayı kullanmasına müsaade verilmiyor. Fakat şirket 2015 yılında çocuklar için YouTube Kids uygulamasını devreye aldı. Ayrıyeten bu yılın başlarında da gençler için ileri düzey içerik kısıtlamaları hayata geçirildi.
Twitch
Twitch, şirketin açıklamasına nazaran, 13 yaş ve üstü izleyicilere canlı yayın yapmak ve öbür görüntüler sunmak için geliştirilmiş bir uygulama. İçeriğinin kıymetli bir kısmını oyun görüntüleri oluşturuyor.
Twitch’teki görüntülerin çoğunluğu gerçek vakitli olarak yayınlandığından, şirketin görüntü üreticilerinin söylediklerini ve yaptıklarını her vakit denetim etmesi mümkün olamıyor. Fakat gençlerin canlı görüntülere eşlik eden yorum akışında kullanılan lisanı filtrelemeleri mümkün Bu filtrelerle küfür, müstehcenlik, ayrımcılık ve düşmanlık içeren tabirler, azaltılabiliyor. Lakin otomatik lisan filtrelerinin her vakit işe yaramadığı da geçmişte tekraren kanıtlandı.
Tekrar de lisan filtresini açmak için (masa üstünde) rastgele bir görüntü akışına girip yorum kutusunun alt tarafındaki dişli çarka misal Ayarlar ikonuna dokunmak kâfi. Burada açılan menüden en üstteki Sohbet Filtreleri sekmesine geçip en üstteki ayarı sağa kaydırarak filtreleri aktifleştirin. Akabinde Ayrımcılık, Cinsel İçerikli Lisan, Düşmanca Tavır, Küfürlü Lisan seçeneklerini de farklı başka aktifleştirebilir ya da kapatabilirsiniz.
Twitch’teki yabancılardan gelecek direkt bildirileri da engelleyebilirsiniz. Bunun için uygulamanın sol üst köşesindeki profil ikonuna dokunun ve Hesap Ayarları sekmesine inin. Buradan Güvenlik ve Kapalılık alanına girip “Yabancıların Fısıltı göndermesini engelle” ayarını sağa kaydırarak etkinleştirin. (Twitch cihanında özel iletilere “Fısıltı” ya da İngilizce ismiyle “Whisper” deniyor.)
Discord
Discord, başta oyun meraklıları olmak üzere online topluluklarda epeyce tanınan bir iletileşme uygulaması. Discord’un da gençlerin kullanabileceği birtakım güvenlik ayarları var. Şirket Discord kullanıcılarının 13 yaşın üzerinde olması gerektiğini belirtiyor lakin uygulama yaş kriteri olarak beyanı temel kabul ediyor.
Bunun için ekranın sağ alt köşesinden profil fotoğrafına tıklayıp Zımnilik ve Güvenlik sekmesini açın. Akabinde İnançlı Direkt İletileşme başlığı altında “Beni inançta tut” seçeneğini işaretleyin. Böylelikle uygulama gönderilen tüm direkt iletilerde müstehcen fotoğraf taraması yapacak.
Bunun altında direkt bildirilerin kimden gelebileceğini belirlemeye yarayan bir alan da bulunuyor. “Sunucu üyelerinden gelen direkt iletilere müsaade ver” ayarı kapalı olduğunda güvenlik düzeyi artıyor. Son olarak Seni Kim Arkadaş Olarak Ekleyebilir alanında da “Herkes”, “Arkadaşların Arkadaşları” ve “Sunucu Üyeleri” seçenekleri kapatılarak istenmeyen arkadaşlık talepleri denetim altına alınabiliyor.
Hürriyet
