Son devirde hasta sayısında artış görülen alzaymır konusunda Ege Üniversitesi’nde yapılan çalışmalar patent başvurusu aşamasına geldi. Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi 4’üncü sınıf talebesi Çağıl Kalender, üniversitenin Araştırma Eğitimi Programı (AEP) çerçevesinde başladığı araştırma yolculuğunda alzaymır illeti ve tedavi mekanizmaları konusunda öğretmenleriyle çalışma yapıyor. Kalender’in çalışmalarından haberdar olan Türkiye Ilmî ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) Yöneticisi Prof. Dr. Hasan Mandal, T3 Vakfı ve SAHA İstanbul Yöneticisi Haluk Bayraktar ile SAHA İstanbul Umum Sekreteri İlhami Keleş de girişimle yakından ilgileniyor.
Çağıl Kalender, çalışmalarına birinci evvel hastalıktaki temel algoritmayı incelemekle başladığını söyledi. Alzaymırın tam olarak çözülememiş, medikal açıdan en kompleks illetlerden biri olduğunu belirten Kalender, şöyle konuştu:
“Dolayısıyla bu karmaşık illete bir tahlil getirmek istiyorsak öncelikle illette neler olduğunu açıklamamız gerekiyor formunda düşünerek başladık. Yaklaşık üç yıl süren tüm tıp literatürünün taranması sonucu biz bu illette temel sekiz farklı teorik mekanizma ortaya çıkardık. Sonraki aşamamız bu mekanizmaların yalnızca bir kısmına değil, tümüne karşı tesirli olup karşılık oluşturacak bir tedavi geliştirmekti. Zira günümüzde alzaymır için faal bir tedavi tekniği olmayıp, reçete edilen ilaçlar illetin bu belirlediğimiz mekanizmalarından münferit farklı birer olmak üzere yekunda yalnızca üçü üzerinden tesir gösteriyor. Bu nedenle marazın beş temel mekanizması açıkta kalıyor ve bu durum ilaçların aktifliğinin 3-6 aydan daha uzun sürmemesine sebep oluyor. Yani şayet biz bu illete bir tahlil üretmek istiyorsak, bunu tüm mekanizmaları amaç alarak başarabiliriz.
GENLER MERCEK ALTINA ALINDI
Bu emel doğrultusunda, belirlediğimiz bir seri gen üzerine ağırlaşmaya başladık. Bu genler vücuttaki tüm hücrelerde etkin rol oynuyorlar gelgelelim farklı hücrelerde farklı alt tipleri hücre içi farklı yerleşimlere sahip ve bu yüzden her hücrede farklı tesir gösteriyorlar. Çalışmalarımızda, bu gen kümesinin alt tiplerini aktive yahut inhibe ederek belirlediğimiz sekiz mekanizma üzerine tesir oluşturabileceğimizi fark ettik. Sonraki aşama işin en sıkıntı kısmı. Zira bu genler tarafından sentezlenen enzim kümelerini etkileyecek bir usul tasarlanması gerekti. Bulduğumuz yeni bileşikle işte bu enzimleri hem aktive edebilen hem de aktivasyonlarının uzun periyodik tedavi boyunca korunmasını sağlayabiliyoruz. Şimdiki olarak laboratuvarda bu bileşiğin aktivasyonu sağlayan kısmının dimağ ve alzaymır marazından birinci etkilenen kısımlardan hipokampuste nöronlar ve glia hücreleri üzerine tesirlerini gözlemledik. Sentez laboratuvarımızda ise tasarladığımız bu ilacın etken unsurunu kendi imkanlarımız ile saf olarak elde etmeyi başardık ve pilot çalışmamızı gerçekleştirdik. Bundan sonraki aşamalarda hayvan çalışmalarında ve faz çalışmalarında hem araştırma süreci hem de araştırma için gerekli ölçülerde ilaç üretimi için destek opsiyonlarını kıymetlendiriyoruz.
YURTDIŞINDAN DAVETLER ALDIK
Bu girişimin bir kesimini oluşturan etken unsurları test ettiğimiz ve karşılaştırdığımız çalışma, 2019’da Ottawa Üniversitesi moleküler biyoloji kısmı tarafından ilgiyle karşılandı. Kendi üniversitelerinde laboratuvar oluşturmamız ve bu illetin bilişsel yolakları üzerine çalışmak hedefiyle davet edildim lakin gidiş maliyetleri konusunda her ne kadar farklı kaynaklardan burs arasam da lisans talebelerinin akademik çalışmalarını destekleyen bir program bulunmadığı için maddi imkânsızlıklar nedeniyle staja gidemedim. 2020 yılında ise Stanford Üniversitesi Neurosurgery kısmından yaz tatili dönemime denk gelecek halde ziyaretçi araştırmacı olarak davet aldım, bu sefer hazırlıklı davranıp TÜBİTAK girişim yarışından kazandığım armağanımı ve mektep dışı saatlerde şahsi ders vererek kazandığım parayı biriktirmiştim ve yol masraflarını karşılayabilecektim. Bu sefer de yeni tip koronavirüs pandemisi nedeniyle akademik programların iptal olması üzerine ziyaretim ileri bir periyoda ertelendi.
HASTA YAKINLARI MOTİVE ETTİ
Yurtdışı stajlarda burs programları umumiyetle yüksek lisans talebelerini kapsıyor. Benim üzere lisans periyodunda derslerine ek olarak araştırmalara yönelen öğrenci sayısı kısıtlı olduğu için bu hususta bir farkındalık oluşmamasının kahırlarını yaşadım. Çalışmama destek oluşturabilmek gayesiyle katıldığı TÜBİTAK 2242 Lisans Mekteplileri Arası Girişim Yarışı’nda ortam birincisi olarak Teknofest İstanbul kapsamındaki finale katıldım. Aldığım ‘teşvik ödülünü’ yerinde görmesem de müsabaka sırasında görüştüğüm hasta yakınlarının ‘Sonuç ne olursa olsun lütfen bu işin peşini bırakmayın, biz de sizi takip edeceğiz’ biçimindeki kelamları beni motive edip cesaretlendirdi.
TEK İSTEDİĞİM ÇALIŞMA ORTAMI OLUŞTURULMASI
Geldiğimiz nokta, ilacımızın dimağ ve hipokampus hudut hücreleri üzerinde etkinliklerinin gösterildiği, etken unsurların memleketimizde birinci sefer sentez formüllerinin oluşturulduğu ve üretime hazır hale getirildiği kritik nokta. Bundan sonrası için söyleyebileceğim, daha yapılacak çok iş var ama bende de o işleri yapmak için irade var, tek istediğim gayretlerimin üniversitem ve mahsusen TÜBİTAK olmak üzere devlet tarafından çalışma ortamının oluşturulması açısından desteklenmesi.”
Hürriyet
