Bolivya Amazon’undaki Maniqui Irmağı kıyılarında yaşayan yaklaşık 16.000 kişilik Tsimane (Çimane) kabilesi, ABD’li bilim insanlarının 2017 yılında yaptığı bir çalışma sonrası, dünyanın en sağlıklı kalbine sahip topluluk olarak isimlendirilmişti.

Çalışmayı yürüten New Mexico Üniversitesi uzmanları Tsimane’lerin öbür rastgele bir popülasyonda ölçülenden daha iyi kardiyovasküler sıhhate sahip olduğunu bildirmişti. Bilim insanları, on iştirakçiden neredeyse dokuzunun kalp hastalığı riski göstermeyen pak damarlara sahip olduğunu bulmuştu.

Yeni bir araştırmayla bu kabilenin bir öteki enteresan özelliği daha keşfedildi. Çalışmalar sonrası, öteki Amazon kabilelerinin tersine çağdaş toplumdan soyutlanmış durumda olan Tsimane’lerin, yaşlandıkça Amerikalı ve Avrupalı ​​akranlarına nazaran daha az beyin atrofisi (beyin hücrelerinin kaybı ve bu duruma bağlı küçülmesi) yaşadığı ortaya çıktı.

Araştırma, hareketsiz ömür stillerinin, yağ ve şeker bakımından güçlü diyetlerin endüstrileşmiş ülkelerdeki insanları Alzheimer hastalığına karşı daha savunmasız hale getirebileceğini öne sürüyor. Buna karşılık, kabile üyeleri son derece hareketli, klâsik olarak kendi avladıkları yiyeceklerle besleniyor ve yüksek lifli zerzevat, balık ve yağsız et tüketiyor.

ÇALIŞMAYA KABİLEDEN 700’DEN FAZLA KİŞİ KATILDI

40 ila 94 yaş ortası 700’den fazla kabile üyesinin katıldığı çalışmada bilim insanları, orta yaş ve yaşlılık ortasındaki beyin hacimlerindeki farkın, Tsimane’lerde Batılı popülasyonlara nazaran yüzde 70 daha az olduğunu buldu. Bir öbür deyişle Tsimane’lerin beyinleri, yaşlandıkça Batılılardan çok daha az beyin atrofisi yaşıyor.

Araştırmanın sonuç makalesini kaleme alan isimlerden Andrei Irimia, “Tsimane kabilesi bize çağdaş hayat stillerinin sıhhatimiz üzerindeki potansiyel ziyanlı tesirleri konusunda inanılmaz bir doğal deney sağladı” diyor ve ekliyor: “Bu bulgular beyin atrofisinin de kalp hastalığı riskini düşüren hayat üslubu faktörleri tarafından değerli ölçüde yavaşlatılabileceğini göstermektedir.”

Chapman Üniversitesi’nden Profesör Hillard Kaplan ise “Hareketsiz ömür usulümüz, şeker ve yağ bakımından güçlü diyetimiz, yaşla birlikte beyin dokusu kaybını hızlandırıyor ve bizi Alzheimer üzere hastalıklara karşı daha savunmasız hale getiriyor olabilir” yorumunu yapıyor. Yaklaşık 20 yıldır bu Amazon kabilesini inceleyen Kaplan, “Tsimane’ler, sağlıklı beyin yaşlanması için değerli bir örnek olabilir” diyor.

Yapılan araştırmalar sonrası, kabilede 75 yaşın üzerindeki insanların neredeyse üçte ikisi risksiz çıkarken ve yalnızca yüzde 8’inin orta ila yüksek risk düzeyi olduğu anlaşıldı. Kaplan, “Bu çalışma, Tsimane’lerin yalnızca kalp sıhhati açısından değil, beyin sıhhati açısından da öne çıktığını gösteriyor” formunda konuşuyor.

AVLANAN SON KABİLELERDEN BİRİ

Yağmur ormanlarına yayılmış 80 küçük köyden oluşan kabile, dünyada sırf avcılık-toplayıcılık yoluyla hayatta kalan son kümelerden biri olarak biliniyor. Kabile üyeleri, ok, yay ve zehirli sarmaşıkları kullanarak balık tutuyor, karada ise palalarla avlanıyor.

Tsimane’lerin beslenmesinin yüzde 70’inden fazlası pirinç, muz, manyok, mısır, kabuklu yemişler ve meyveler dahil olmak üzere yüksek lifli karbonhidrattan oluşuyor. Bunların dışında kabilede balık ve yağsız et de yaygın olarak tüketiliyor.

Birtakım araştırmalar, beslenme alışkanlıklarına bağlı olarak Tsimane bayanlarının anne sütünün, beyin gelişimi için çok değerli olan omega-3 yağ asitleri bakımından Batılı bayanlar tarafından üretilen sütten daha yüksek olduğunu söylüyor. Ortalama bir Tsimane ailesinin dokuz çocuğu oluyor lakin çocukların yaklaşık yüzde 5’i doğumdan çabucak sonra, yüzde 15’i ise beş yaşına gelmeden ölüyor.

Tsiname kabiles*ii kainatta bulunan tüm bitki ve hayvanların, taş, toprak ve varlıkların, göklerin hatta yağmur, dolu, yıldırım üzere tabiat olaylarının bile bir ruhu olduğunu savunan animizm yani canlandırmacılık inancını benimsiyor. 

San Borja kasabası etrafında yaşayan az sayıda Tsimane cep telefonu kullanıyor. Lakin Maniqui Irmağı’nın daha üstünde yaşayan kabile üyeleri çok daha klasik bir ömür sürüyor.

Pekala ilkel denebilecek kadar doğal yaşayan bu kabile üzerinde yapılan araştırmalar ve çıkan değişik sonuçları hakkında uzmanlar neler söylüyor?

TSIMANE KABİLESİ BU ÜÇ FAKTÖRE MARUZ KALMIYOR…

Nöroloji Uzmanı Dr. Mehmet Yavuz, çağdaş toplumların beyin ve vücut sıhhatini tehdit eden esas üç faktör olduğunu, bu faktörlerin hiçbirine, Tsimane kabilesi üzere doğal ortamlarda yaşayan ve doğal besinlerle beslenen şahısların maruz kalmadığını söylüyor. 

Yavuz, bu olumsuz kurallardan birinin elektromanyetik kirlilik olduğundan bahsediyor, “Şu an atmosferimizde radyo ve TV dalgaları, cep telefonu frekansları, telsiz frekansları, yüksek tansiyon sınırları, baz istasyonları, wireless ortamları ve elektronik aygıtlardan kaynaklanan önemli bir dalga kirliliği var. Elektromanyetik kirlilik bilhassa beynimizi önemli boyutta olumsuz etkiliyor. Bundan 30-40 sene pek görülmeyen Alzheimer ve panik atak üzere hastalıkların günümüzde çığ üzere artması bunun bir göstergesidir. AVM’ler üzere ağır elektronik ortamlarda alışveriş yapanların kısa bir mühlet sonra kendilerini çok yorgun hissetmeleri de bu sebepledir” diyor.

Dr. Mehmet Yavuz, “İkinci faktör ise plastik kaplardır. Plastik kaplar bugün artık hayatımızın her alanına girmiş bulunuyor. Plastik kaplar içerisine sıcak besinler koyulduğunda, bir ekip toksik hususlar ısının tesiriyle besine geçiyor. Bu da beyin ve vücut sıhhatini olumsuz etkiliyor” tabirlerini kullanıyor.

Üçüncü faktörün ise tarım ilaçları olduğunun ve bugün artık sofralarımıza gelen zerzevat meyvelerin birçok ilaçlama kademesinden geçtiğinin altını çizen Dr. Yavuz, “Üreticiler bilhassa daha fazla eser elde etmek için meyve ve zerzevatları daha çiçek açmış devirde iken ilaçlamaya başlıyor ve eserin toplanmasına kadar neredeyse en az üç kez ilaçlama kademesinden geçiliyor. Sonuçta eserlere nüfuz eden haşeratı yok etmek için kullanılan ilaçlar bir nevi zehir niteliğinde olduğundan meyve ya da zerzevatın özüne de sirayet edebilmesi kuvvetle ihtimal dahilinde” diyor.

Tüm bunların Tsimane kabilesi ile irtibatını ise Yavuz şöyle kuruyor: “Hasebiyle, doğal ortamlarda yaşayan, doğal besinlerle beslenenlerin daha sağlıklı bir hayat sürmelerinin art planında yenen doğal besinlerin elbette rolü vardır. Lakin ben daha çok onların çağdaş toplumların artık gerekliliği olan, hayatımıza bir konfor ve rahatlık katmakla bir arada birçok ziyanlarının da bulunduğu teknolojik imkanlardan uzak olmalarına bağlıyorum…”

MEMLEKETLER ARASI TEDAVİ KILAVUZLARINA UYGUN YAŞIYORLAR

İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Kardiyoloji Enstitüsü Prof. Dr. Ahmet Yıldı ise, ABD, Avrupa ve ülkemizde kalp ve damar hastalıklarına bağlı ölümlerin yüzde 39-47 oranıyla birinci sırada yer aldığını söylüyor. Yıldız, Avrupa Kardiyoloji Derneği Kardiyovasküler Hastalıklardan Korunma Kılavuzu’nun 2017’de sağlıklı yaşama yönelik tekliflerini şöyle sıralıyor:

• Ömür stili değişikliğinin en kıymetli kısmını diyet oluşturuyor. Tam tahıllı eserlerin, baklagillerin (mercimek, fasulye, bakla, bezelye, nohut gibi), çiğ ve pişmiş sebzeler, taze meyveler, balıklar, kümes hayvanlarının tüketilmesi ve doymamış yağların kullanılması öneriliyor.
• Karbonhidrattan güçlü besinler ortasından ise glisemik indeksi düşük ve lif içeriği yüksek olanları tercih edilmesi öneriliyor. Başka kıymetli bir nokta ise fizikî aktivite. Mevcut şimdiki tedavi kılavuzları haftada en az 2,5 saat orta yoğunlukta (haftanın 5 günü en az 30 dakika) yahut haftada 75 dakika (haftanın 5 günü 15 dakika) ağır fizikî aktivite yapılmasını söylüyor.
• Yapılan çalışmalarda fizikî aktiflik ve orta-ağır derecede idmanların kilo vermeyi kolaylaştırdığı; obezite, hipertansiyon ve diyabet üzere hastalıkları önlendiğini gösteren gereğince bilgi var. Tıpkı vakitte hiçbir halde tütüne de maruz kalınmaması gerekiyor.

Prof. Dr. Ahmet Yıldız, 2017’de New Mexico Üniversitesi’nin yapmış olduğu çalışmada vurgulanan Tsimane kabilesine ilişkin hayat biçimi ve beslenme alışkanlıklarının, yukarıdaki ismi geçen milletlerarası tedavi kılavuzlarındaki tekliflere çok benzediğini söylüyor.

Yıldız, “Bu çalışmada Tsimane kabilesindeki 40 yaş üstü bireylerdeki kalp ve damar hastalıkları açısından risk oranı düşük olan kişi sayısının yüzde 90’larda olduğu, 75 yaşın üzerindeki şahısların ise yalnızca yüzde 8’nin orta-yüksek risk düzeyine sahip olduğu tespit edilmiştir” diyor ve ekliyor:

“Meğer, Avrupa’da kalp ve damar hastalıkları açısından düşük riskli hasta sayısının yüzde 19,1’lerde olduğunu biliyoruz. Çalışmada birebir vakitte kan basıncı bedellerinin düşük olması kabilenin son derece faal, klâsik olarak kendi yiyeceklerini avlıyor ve yiyecek arıyor ve yüksek lifli zerzevat, balık ve yağsız et tüketiyor olması ile alakalı gözüküyor.”

Hürriyet