Bir bildiği var elbette. Çünkü Bannister, British Airways’te 22 yıl boyunca Concorde uçurdu, Concorde’un son ticari uçuşunu da Ekim 2003’te Londra semalarında yaptı. Concorde, bu son uçuşundan sonra Bristol’da müzede sergileniyor.
Yaklaşık 20 yıl sonra dünya yeniden sesten daha süratli bir yolcu uçağına bir adım daha yaklaştı.
Boom Supersonic, süpersonik test uçağı XB-1’i bu ay içinde görücüye çıkardı. Uçak, Sovyetler Birliği’nin 1968’de uçmaya başlayan Tupolev TU-144 modelinden sonraki birinci sivil süpersonik uçak oldu.
İnce ve burnu sivrilen yapısı, Boom’un önerdiği Overture modelin dizaynının da onaylanmasına imkan sağlayacak. Overture, Concorde’a benzeyen daha şık, delta kanatlı bir proje.
Overture uçağının okyanus çok rotalarında 65-88 yolcu taşıması öngörülüyor.
Kullanıma hazır hale geldiğinde Overture, Mach 2,2 süratiyle, tarihin en süratli uçağı olacak.
AS2 iş dünyası pazarında
NASA’nın kanatları daha ince ve uzun olan süpersonik uçağı X-59 da 2022’de test uçuşlarına başlayacak. Uçak, süpersonik sesi azaltmak için teknolojik yollar arayışında.
Bir öteki süpersonik uçak da Aerion’un AS2 model uçağı. Sivil süpersonik uçuşların gelecek on yılın sonuna gerçek başlaması hedefleniyor. Lakin sadece 8-10 yolcu kapasitesiyle bu uçak yalnızca süpersonik iş seyahatleri yapacak yolculardan oluşan yeni bir pazarı hedefliyor.
Bannister, bu jetlerin birbirlerinin rakibi olmadığının, ticari uçuşlarda büsbütün farklı bölümlere yeni girişler olarak anlaşılması gerektiğini söylüyor.
Bannister, “AS2 Aerion ile Mach 1,4, suratında daha düşük süpersonik ses çıkaracak bir prosedürle uçmayı hedefliyoruz. Boom, Mach 2,2 süratle okyanusları aşmak istiyor. Bana nazaran bu çok daha güçlü bir pazar” diyor.
Bu uçaklarla ilgili mühendislik meselelerinden biri, yüksek süratte motorların içine çektiği havanın denetim edilebilmesi.
Süpersonik süratlerde hava çekilmesi uçakların motorlarında sorun yaratabiliyor. Alınan hava ölçüsünün, hava akımının kırılması ve motoru yormayacak sürate indirilmesi planlanıyor.
Bu çok hassas bir alan. İngilizler ile Fransızlar ortasında Concorde’un emekli olduğu devirde yaşanan çatlağa da bu neden olmuştu. Air France filosunu emekli etti ancak British Airways ise jetin uçmasında ısrarcıydı.
Bannister, “Concorde’un tasarımı konusunda kendisini yetki sahibi olarak öne süren Airbus’ın bize uçmaya devam etmesi için tasarım konusunda tam yetki vermemesinin sebeplerinden biri, alınan hava ölçüsünün hala zımnî tutulmasıydı” dedi.
Havacılık bölümü artık Covid-19 salgını nedeniyle çok güç bir devirden geçiyor. Havayolu şirketleri düşen yolcu sayısı nedeniyle siparişleri ya erteledi ya da iptal etti.
Pekala süpersonik jetler için talep olacak mı?
Bannister, “Asıl soru havacılık bölümü Covid-sonrası periyotta muvaffakiyete ulaşabilecek mi, sorusu. İş seyahatlerinin eski düzeyine dönmeyeceği teorisi var. Lakin çok varlıklı insanların durumu değerli olacak” diyor.
Bannister, süpersonik uçuşların itibarının, ses suratından yavaş uçan uçaklara ilgiyi azaltacağını düşünüyor.
Aerion AS2, Florida’da Cape Canaveral yakınlarında üretiliyor. Şirket, sadece bir avuç insanı dünya genelinde saatte 1.000 mil uçuran bu üç motorlu jetin, sık iş seyahatleri yapanların beklediği bir uçak olduğuna inanıyor.
Şirket uçağın 2027 itibariyle uçmaya başlamasını hedefliyor.
İş seyahati gayeli jet filoları işleten şirketler birçok farklı tasarım seçeneği sunuyor. Aeiron da AS2 model uçağının bu seçeneklere bedelli bir katkı olacağını düşünüyor. Gaye, 10 yılı aşkın bir müddet içinde 300 uçak satmak.
Aerion, havacılık devi Boeing’in şirkette azınlık payı satın almasıyla daha fazla prestij kazandı. Boeing, Aerion’un idare konseyinde iki sandalye almış oldu. Boom’un danışman konseyinde da Lockheed Martin’den eski yöneticiler var.
Özel jetlerin alım satımıyla ilgili danışmanlık yapan Jetcraft’ın lideri Chad Anderson, “Mesele olup olmayacağı değil, ne vakit olacağı. (Süpersonik jetler) bu periyot sahip olduğumuz en bedelli emtia” dedi. Anderson, Londra-New York yahut Dubai ortasındaki uçuşların bu teknoloji için uygun rotalar olduğunu söz etti.
Boom’un süpersonik uçuşları denizlerin üzerine yapma niyetine karşı, Aerion Mach 1,4 suratındaki uçuşların kara üstünde yapılabileceğine inanıyor. ABD’deki kurumlar da şimdi sivil süpersonik seyahatlere uygulanan yasağı kaldırmadı.
NASA‘nın X-59’u
Hasebiyle çok büyük bir siyasi lobicilik faaliyeti yürütülmeli. NASA’nın X-59’u da bunda büyük rol oynayacak.
Motor üreticisi GE ile Boeing üzere büyük isimlerin iştiraki, evvelki yıllarda süpersonik dizaynlardaki spekülasyonları da aksine çevirdi. Anderson, “Bunlar gerçek ve çok yetenekli oyuncular” dedi.
NASA, süpersonik yolcu uçuşlarının başlamasındaki en büyük sorunun hala sonik ses patlaması olduğunu söz ediyor. XB-1 modeliyle örtüşen yanları olsa da, NASA’nın süpersonik araştırmalara soktuğu X-59 çok tuhaf ve farklı bir görünüme sahip.
Uzun ince kurşun kalem görünümlü gövdesi, uçağın burun kısmı ile kuyruk yüzeyi ortasında sandviç üzere katlanan delta kanatlarıyla, pilot kokpitinin de burun kısmının çok daha gerisine gömülmesiyle X-59, ileride çok daha fazla süpersonik yolcunun görüleceği gelişen teknolojide bir deneme olacak. X-59, Mach 1,4 sürat sonuyla ses patlamasının yeri etkilemeyeceği bir uçuş profili arayışında.
X-59, kurumların ses patlamasının gürültüsüne göz yummasını umuyor.
Uçuşlara 2022’de başlaması planlanan X-59’un tasarımı, sonik şokların gövdesinde dalgalanmasını ve münasebetiyle yere tesirinin en aza indirilmesini öngörüyor.
Uçak, 2024 itibariyle ABD’de belirlenen bölgelerde denenecek ve uçtuğunda o bölgelerde yaşayanların çıkan seslere reaksiyonları pahalandırılacak.
Yüksek çözünürlüklü kameralar da bu paketin kesimi zira pilotların görüşünü etkileyen burnun sonuna kadar her şeyi görmesi gerekiyor. Concorde’un burnu öne gerçek eğiliyor ve vizör, kalkışta ve inişte görüşü sağlamak için aşağı çekiliyor, seyir halinde de üst kaldırılıyordu.
Bannister, bu mühendislik çalışmalarının tatmin edici olduğu görüşünde fakat tasarım açısından Concorde’un X-50 ve XB-1’den daha hoş olduğunu söylüyor:
“Concorde beynin, artistik ve bilimsel, her iki tarafını da mutlu ediyordu.”
Hürriyet
