YÖK yetkililerinden alınan bilgiye nazaran, Yükseköğretim Heyeti Engelli Öğrenci Kurulu Çalışma Kümesi, engelli üniversite öğrencilerinin eğitime erişimini kolaylaştırmak için faaliyetler yapıyor. YÖK, ‘engelsiz erişim’ ve ‘engelsiz eğitim’ mottosuyla yükseköğretim kurumlarını tüm öğrenciler için erişilebilir kılmayı hedefliyor. Bu kapsamda 2018’den itibaren engellilerin meselelerinin tahlili için teşvik edici çalışmalar ve projeler gerçekleştiren yükseköğretim kurumlarına ‘mekanda erişilebilirlik’, ‘eğitimde erişilebilirlik’ ve ‘sosyo-kültürel faaliyetlerde erişilebilirlik’ olmak üzere üç başka kategoride ‘Engelsiz Üniversite Bayrakları’, farklı engelli kümelerine programlarını erişilebilir kılan üniversiteler de ‘Engelsiz Üniversite Program Nişanı’ ile ödüllendiriliyor. ‘Mekanda erişilebilirlik’ kriterleri sağladığında turuncu bayrak, ‘eğitimde erişilebilirlik’ kriterleri gerçekleştirildiğinde yeşil bayrak, ‘sosyo-kültürel faaliyetlerde erişilebilirlik’ uygulamaya konulduğunda da üniversitelere mavi bayrak veriliyor. Manisiz Üniversite Mükafatları, yükseköğretim kurumlarını fizikî yerlerde, eğitimde ve sosyokültürel faaliyetlerde erişilebilir kılmak için özendirici, teşvik edici oldu ve pek çok üniversite bu hususta komiteler oluşturarak çalışmalarına sürat kazandırdı. Mükafatların birinci verildiği 2018 yılında 41 üniversiteden 318 müracaat varken, 2020’de bu sayı 116 üniversiteden 841’e yükseldi.

51 BİN 647 ENGELLİ ÖĞRENCİ VAR
YÖKSİS datalarına nazaran, yükseköğretim kurumlarında 51 bin 647 engelli öğrenci bulunuyor. Bu öğrencilerin 27 bin 782’si ön lisans, 23 bin 581’i lisans, 236’sı yüksek lisans ve 48’i doktora seviyesinde eğitim görüyor. Öğrencilerin yüzde 89’u ise açıköğretim programlarında yer alıyor. Programın görme engelli bir birey için erişilebilir kılınması ile otizm spektrum bozukluğu olan bir bireye erişilebilir kılınması farklılık arz ediyor. Bunun için farklı mani kümelerine yönelik farklı önlemler alınması gerekiyor.

FİZİKÎ ENGELLİ VE GÖRME ENGELLİ ÖĞRENCİLERİN YÜKSEKÖĞRETİME ERİŞİMİ DAHA YÜKSEK
Fizikî ve görme engelli öğrencilerin öbür kümelere nazaran yükseköğretime erişimi görece daha yüksek. YÖK, son yıllarda almış olduğu kararlarla işitme engelli yahut otizm spektrum bozukluğu üzere farklı engelli kümelerinden öğrencileri de yükseköğretime kazandırmayı hedefliyor. Eğitimde erişilebilirlik konusunda yapılan çalışmaların ivme kazanmış olmakla birlikte yetersiz kaldığı kaydedilirken, mükafatlar bağlamında engelli öğrencilerin yerleşke ömrüne kazandırılmasına öncelik veriliyor. Gerçek engelli öğrenci sayılarının YÖKSİS’te kayıtlı bulunanlardan daha yüksek olduğu iddia ediliyor. Tüm engelli öğrencilere ulaşmak için yükseköğretim kurumlarının farkındalık arttırıcı çalışmalar yapması bekleniyor.

SALGIN SÜRECİNDE ENGELLİ ÖĞRENCİLERE YÖNELİK ÇALIŞMALAR
Global salgın sürecinde uzaktan, dijital ortamda eğitim devam ederken süreğen hastalığı bulunan yahut engelli olan öğrenciler farklı sorunlarla karşılaşıyor. Bu bağlamda, YÖK tarafından koronavirüs tedbirleri kapsamında başlatılan uzaktan eğitimde canlı derslerde ve içerikler hazırlanırken engelli öğrencilere yönelik farkındalık oluşturacak bir dizi önlem ve tedbirleri kapsayan bir çerçeve karar hazırlanarak üniversitelere gönderildi. Yazıda, yalnızca farkındalık arttırarak sunumlarda, ders hazırlıklarında ve ders anlatımında dikkat edilecek küçük değişikliklerin bu öğrenciler için büyük mana tabir edeceğinin altı çizildi. Bahisle ilgili olarak ‘Küresel Salgında Yeni Olağanlaşma Süreci Rehberi’ ile ‘Küresel Salgın Bağlamında Yükseköğretim Kurumlarında Sağlıklı ve Pak Ortamların Geliştirilmesi Kılavuzu’nda uzaktan öğretimi süreğen hastalığı bulunan ve engelli öğrencilere mümkün olduğunca erişilebilir kılmak için gerekli önlemlerin imkanlar çerçevesinde alınmasına yönelik asıllara yer verildi.

ANKETLE ÜNİVERSİTELİ ENGELLİLERİN MEVCUT DURUMU TAHLİL EDİLDİ
YÖK, 3 Aralık Dünya Engelliler Günü kapsamında, engelli öğrencilerin eğitime erişimindeki mevcut durumu tahlil etmek üzere yeni bir çalışma daha yaptı. COVID-19 global salgını sürecinde yükseköğretim kurumlarında eğitim ve öğretim süreçleri yüklü olarak uzaktan ve çevirimiçi uygulamalarla yürütüldüğünden, bu süreçte engelli öğrencilere yönelik olarak alınan önlemleri ve mevcut durumu pahalandırmak üzere YÖK Engelli Öğrenci Çalışma Kümesi’nde yer alan akademisyenler tarafından bir anket hazırlanarak yükseköğretim kurumlarına gönderildi. Ankete 195 yükseköğretim kurumu katıldı. Uzaktan eğitim sürecinde alınan önlemlerle öğrenciler ve ailelerine yönelik psikososyal dayanaklar sorgulandı. Buna nazaran, ankete katılan 195 üniversitede, 32 bin 452’si erkek, 15 bin 707 kız olmak üzere toplam 48 bin 159 engelli öğrenci eğitim alıyor. Bu öğrencilerden 8 bin 317’si görme engelli, 2 bin 777’si işitme engelli, 149’u zihinsel engelli, 22 bin 618’i fizikî engelli, 64’ü otizmli, 182’si konuşma bozukluğu, 347’si öğrenme zahmeti ve 12 bin 610’u öteki mani kümelerinde iken 1095’inin mahzur kümesiyle ilgili bilgi verilmedi. Bu öğrencilerden 904’ü (yüzde 1.88) tıp ve sıhhat, 1957’si (yüzde 4.06) mühendislik ve fen bilimleri, 43 bin 614’ü (yüzde 90.56) toplumsal bilimler, 564’ü (yüzde 1.17) hoş sanatlar, 553’ü (yüzde 1.15) meslek yüksekokulunda eğitim görüyor. 116 üniversitenin (yüzde 59.48) koronavirüs kurulunda engelli öğrencilere yönelik çalışma yapılırken, 79’unda (yüzde 40.52) bu gerçekleştirilmedi. Engelli öğrencilerin internet erişimleri ve internet altyapısı 162 üniversitede (yüzde 83.08) sorgulanırken, 33’ünde (yüzde 16.92) sorgulanmadı. Ankete katılan 162 üniversitede (yüzde 83.08) engelli öğrencilerin aksayan eğitim faaliyetlerini telafi etmeye yönelik çalışmalar yapılırken, 33 üniversitede (yüzde 16.92) bu çalışmalara yer verilmedi.

‘Uzaktan öğretim sisteminde derslerden yüz yüze eğitimdeki randımanı aldığınızı düşünüyor musunuz’ sorusuna 81 üniversite (yüzde 41.54) ‘evet’, 114 üniversite (yüzde 58.46) ‘hayır’ karşılığını verdi. Lakin üniversitelerden 178’i (yüzde 91.28) uzaktan öğretimle ilgili uygulamaların salgın sonrası yüz yüze eğitim periyodunda de devam etmesini istedi. Bunun yanında uzaktan eğitim derslerinde alt yazı uygulaması yalnızca 36 üniversitede (yüzde 19.35), işaret lisanı tercümanı uygulaması ise sekiz üniversitede (yüzde 4.30)  yer aldı. Ankete katılan 132 üniversite (yüzde 70.97) uzaktan eğitim uygulamalarında manisiz erişim kapsamında öğrencilere güçlü doküman kaydı yaptığını, yalnızca 51 üniversite ise imtihan uygulamalarında engelli öğrencilere yardımcı gereç ve aygıt yardımı yapıldığını bildirdi.

PSİKOSOSYAL TAKVİYELER
Üniversitelerden 115’i (yüzde 58.98) engelli öğrencilerin uzaktan öğretimle ilgili eğitsel ve psikososyal gereksinimleriyle ilgili taleplerinin belirlendiği, 80’i ise (yüzde 41.02) belirlenmediği tarafında bilgi verdi. Uzaktan öğretim kapsamında engelli öğrenciler için kişisel eğitim programı uygulayan üniversite sayısı ise 39’da (yüzde 20) kaldı. Türkiye genelinde 150 üniversitede ise (yüzde 76.92) engelli öğrenci ünitesi tarafından e-posta, toplumsal medya araçları vasıtasıyla engelli öğrencileri bilgilendirmeye yönelik uygulamalar gerçekleştirildi.

Hürriyet