Çınar ilçesi yakınlarındaki UNESCO Dünya Mirası Süreksiz Listesi’nde yer alan Zerzevan Kalesi’nde Kültür ve Turizm Bakanlığı koordinesinde başlatılan hafriyatlar 6 yıldır devam ediyor. Mithras Tapınağı’na sahip, Roma İmparatorluğu’nun doğudaki son askeri garnizonu olan tarihi kale, toplam 60 bin metrekare üzerinde yer alıyor. 12-15 metre yüksekliğinde ve 1200 metre uzunluğunda sur kalıntısı, 21 metre yüksekliğinde gözetleme ve savunma kulesi, kilise, idare binası, konutlar, tahıl ve silah depoları, yer altı ibadethanesi, sığınaklar, kaya mezarları, su kanalları ile 54 su sarnıcı bulunan tarihi kalenin 1800 yıllık girişi yakın vakitte gün yüzüne çıkarıldı. Hafriyat çalışmalarının aralıksız sürdüğü Zerzevan Kalesi’nde, artık de ‘Ölüler Şehri’ ortaya çıkartılacak.
‘KALEDEKİ MİTHRAS TAPINAĞI, DÜNYADA YANKI BULDU’
Zerzevan Kalesi Hafriyat Heyeti Lideri Doç. Dr. Aytaç Coşkun, Roma’nın hudut garnizonu Zerzevan Kalesi’nin, dünyanın en iyi korunmuş Roma garnizonlarından birisi olduğunu hatırlatarak, 2014 yılında başlattıkları hafriyat çalışmalarıyla şimdiye kadar birçok yeni yapıyı ortaya çıkarttıklarını söyledi. Bunlar ortasında, askerlerin ve sivillerin kaldığı konutlar, yer altı sığınakları ve kapalı geçitlerin yanı sıra dünyada büyük yankı uyandıran Mithras Tapınağı’nın yer aldığını tabir eden Coşkun, şunları söyledi:
“Roma’nın hudut garnizonu Zerzevan Kalesi, dünyanın en iyi korunmuş Roma garnizonlarından birisi. Birinci hafriyat çalışmaları 2014 yılında başladı. Şu an 7’nci dönemimiz ve çok süratli bir biçimde de ilerliyoruz. Şu ana kadar binler eser ortaya çıkartıldı. Bununla birlikte yapıların onarım projeleri hazırlandı ve birçok yeni yapı ortaya çıkartıldı. 2014 yılında biz hafriyata başlayana kadar rastgele bir hafriyat çalışması yoktu. Birinci hafriyat çalışmasını biz başlattık burada. Hafriyat çalışmalarının başlaması ile birlikte hem bölgenin tarihini değiştirdi hem de bölgenin turizmi açsından çok büyük kıymetli bir yer haline geldi. Zira buradaki çalışmalar bölgenin tarihinin açıklaması açısından ve bölgenin turizmi açısından çok kıymetli hale geldi. Birçok yeni yapı ortaya çıkardık. Askerlerin ve sivillerin kaldığı konutlar, yer altı sığınakları, saklı geçitler, bununla birlikte 2017’de bulduğumuz ve büyük yankı uyandıran Mithras Tapınağı ortaya çıkartıldı. Artık Sur sınırında çalışıyoruz. Su kanalları, kaya mezarları yeniden bu bölgelerde çalışmalar yürütülüyor. Süratli bir halde de devam ediyor. Birinci kez bu yıl kalenin girişine ulaştık. 1800 yıllık bir girişe ulaştık. Bu sınır üzerinde çalışıyoruz. Kalenin girişi ile birlikte sur sınırının tamamı bin 200 metre uzunluğunda, yüksekliği 12 ila 15 metre ortasında lakin biz tespit ettik birtakım yerlerde 9 metreye kadar korunmuş surlar. Tekrar burada da çalışmalar yürütüyoruz. 2020 yılında kıymetli bir gelişme oldu. 2020 yılında hem Zerzevan Kalesi hem de Mithras Tapınağı UNESCO Dünya Mirası süreksiz listesine girdi. Biz şu an süratli bir biçimde Karacadağ Kalkınma Ajansı ile birlikte kalıcı liste için çalışmalar başlattık. Maksadımız 2022 yılında UNECO Dünya Mirası kalıcı listesinde olmak. Bunun için de alan idare planları hazırlanıyor. Bu çalışmalarda devam ediyor.”
‘SUR DIŞINDA NEKROPOL ALANI OLAN ÖLÜLER KENTI VAR’
Zerzevan Kalesi’nde bir yer altı kenti, bir de yer üstü kentinin var olduğunu kaydeden Doç. Dr. Aytaç Coşkun, bu yılki amaçlarının nekropol alanı, yani ölüler kentini ortaya çıkartmak olacağını belirtti. Zerzevan Kalesi’de farklı tiplerde mezarların olduğunu vurgulayan Coşkun, sur dışında da nekropol alanı olan ölüler kentinin var olduğunu tabir ederek, “Kültür ve Turizm Bakanımızın özel projesiyle 12 ay boyunca devam eden kazılardan birisi oldu Zerzevan Kalesi. Şu an buradaki çalışmalar kesintisiz 12 ay boyunca devam ediyor. Bu durumun çalışmaların ilerlemesi açısından, onarım çalışmaları açısından çok kıymetli. Biz daima olarak çalışıyoruz. Bu yılki başka gayemiz nekropol alanı ölüler kenti. Yani mezarlık alanın kazılmasıdır. Zerzevan Kalesi’ne baktığımız vakit farklı tiplerde mezarlar var. Kaya mezarları var. Mesela kline dediğimiz üç kişilik mezarlar var. Tek kişilik tonozlo özel şahıslar için yapılmış, özel statüdeki bireyler için yapılmış mezarlar var. Tekrar lahit biçiminde oyulmuş kaya mezarları var. Ve biz buradaki çalışmaları kısa müddette başlatacağız. Nekropol alanında yani ölüler kentini de Zerzevan Kalesi’nde ortaya çıkaracağız. Zerzevan Kalesi’nde bir yer altı kenti var, bir yer üstü kenti var. Biz hem yer altında hem de yer üstünde çalışıyoruz. Bununla birlikte sur dışında da nekropol alanı ölüler kenti var. Bu kaya mezarlıklarının ortaya çıkarılmasına yönelik de çalışmalar kısa mühlet içinde başlayacak” dedi.
Hürriyet
