Herkes İçin Acil Sıhhat Derneği (HİASD) Sarsıntı ve Afet İdaresi konusunda zoom üzerinden bir toplantı gerçekleştirdi. Bilim Sıhhat Haber Ajansı’nın da (BSHA) davetli olarak iştirak sağladığı toplantıda HİASD Lideri Ülkümen Rodoplu, sarsıntı bölgesine dair müşahedelerini aktararak, bundan sonra yapılması gerekenlere dikkat çekti. Tüm Öğretim Elemanları Derneği (TÜMOD) Genel Lideri, Halk Sıhhati Uzmanı Prof. Dr. Recep Akdur, afet idaresi konusunda bilgilendirmelerde bulundu. BSHA’nın ‘Deprem bölgelerinde salgın hastalıklara karşı neler yapılmalı? sorusuna karşılık veren Akdur, hudut komşumuz Suriye’deki kolera salgınının zelzele bölgesine sıçrama riskinden bahsederek acil tedbir alınması davetinde bulundu. Tedbir alınmaz ise kolera riski de dahil başka salgın hastalıklarla birlikte çok sayıda can kaybının yaşanabileceğini söyledi.
Uzmanlar Büyük Sarsıntı ve Alınacak Dersleri Konuştu
Toplantıda Kahramanmaraş merkezli 10 vilayette tesirli olan sarsıntılardan çıkarılacak dersler, eksiklikler, sarsıntılar sonrası posttravmatik gerilim sendromu, afet idaresi ve halk sıhhati bahislerinde alanında uzman iştirakçiler açıklamalarda bulundu. HİASD Genel Sekreteri Büşranur Berrak’ın moderatörlük yaptığı toplantıda, HİASD Lideri, Dünya Sıhhat Örgütü Eğitimcisi, Afet Tıbbı Uzmanı Ülkümen Rodoplu açılış sunumu yaptı. Toplantıda, Tüm Öğretim Elemanları Derneği (TÜMOD) Genel Lideri, Halk Sıhhati Uzmanı Prof. Dr. Recep Akdur’un zelzelede afet idaresi ve zelzele bölgelerindeki halk sıhhati riskleri konusunda açıklamalarda bulundu. Davranış Araştırmaları ve Terapileri Merkezi (DATEM) Kurucusu Prof. Dr. Ebru Şalcıoğulu, zelzele sonrası depremzedeler ve tüm toplumda posttravmatik gerilim sendromu konusunda kıymetli açıklamalarda bulundu. HİASD zoom etkinliğinde ayrıyeten zelzele bölgesinde misyon alan Arama Kurtarma Uzmanı Sadettin Uslu ve Paramedik Mehmet Ataklı da büyük sarsıntıda arama kurtarma alanında yaşanan aksaklıklardan bahsederek, çıkarılması gereken dersler hakkında bilgiler verdi.
HİASD Lideri Uzman Dr. Rodoplu: Sarsıntıda Sınıfı Tek Geçen Gönüllüler Oldu
Deprem bölgesinde bulunan, vazife alan HİASD Lideri Uzman Dr. Ülkümen Rodoplu, açılış konuşmasında, beton tabutlar içinde günlerce can çekişerek, bacağı, kolu kanayarak kurtarılmayı bekleyen 10 binler olduğunu, bunu hak etmediklerini söyleyerek başladı. Rodoplu şöyşe devam etti: “Birkaç saniyede olsa onları düşünmenizi diliyorum. Bu sarsıntı yalnızca o bölgede tesir altında kalan 15 milyonu değil, 85 milyon, dünyanın her yerindeki beşerler 14 gündür bütün dünyanın gözü hem bizde hem de Suriye’dedir. Kahramanmaraş Pazarcık merkezli sarsıntı geniş bir alanı etkiledi. Toplamda 234 artçı sarsıntı oldu. 72 bin 663 ölen olacağı iddia ediliyor. 100 binin üzerinde yaralı var. Toplam nüfusumuzun yüzde 15,7 sini bu sarsıntıda kaybettik. Yıkılan binaların yüzde 52’sinin 2001’den, yani 1999 Gölcük zelzelesinden sonra yapılmış olması hayret vericidir. Zelzelede arama kurtarma çalışmalarında birinci iki gün, birinci 48 saat altın saatlerde eksiklikler yaşandı. Üçüncü gün arama kurtarma manasında bir ağırlaşma oldu. 14 bin 604 arama kurtarmacının 3 bin 40’ının yabancı ülkelerden geldiği bilgisini paylaşmak isterim. Hayat kurtarmak için elimizdeki bütün kaynakları kullanmamız gerekir anında harekete geçecek Mehmetçik, gönüllüler anında depolardan çıkan çadırlar, anında harekete geçen kurumlara gereksinimimiz var. Bu zelzele sonrası ülke olarak sınıfta kaldık. Tek başarılı olan, sınıfı geçen gönüllüler oldu. Geleceğe tutkuyla sarılabilmek için çok sebebimiz var” dedi.
14 Mayıs’ta seçimlerin olacak olması afet idaresini de etkiledi
Başkan Ülkümen Rodoplu konuşmasına yaşanan sarsıntısı, 1999 sarsıntısı ile kıyaslayarak devam etti. Marmara sarsıntısında birinci iki gün emniyet güçlerinin, askerin sarsıntı bölgesinde olduğuna dikkat çeken Rodoplu, “Statlar, toplanma alanları Marmara Depremi’nin bilakis daha geç kullanılmaya başlandı. Çok seri harekete geçilemedi. Afet İdaresi Daire Başkanlığı afetlerde daha süratli olunması için kurulmuştu fakat gördük ki kimi dersler çıkarmamız gerekiyor. Senaryo berbattı. Bugüne kadar dünyada bundan daha büyük zelzeleler oldu lakin 9 saat ortayla tıpkı şiddette bir artçı kelam konusu olmadı. Sarsıntının saati, artçıların büyük olması, yılın en soğuk günlerinde olması daha ölümcül olmasına neden oldu. Türkiye’de 14 Mayıs’ta seçimlerin olacak olması afet idaresini de etkiledi. Bir hizmet sunma yarışına girildi. Bir şeyler yapılmadığı halde yapılıyormuş üzere gösterildi. Katiyen gecikme vardı. Marmara Depremi’nden sonra da bölgede olan bir doktor olarak şunu diyebilirim; o vakit da afet idaresinde aksaklıklar vardı lakin güvenlik gecikmemişti. Güvenlik üniteleri afet idaresinde olmazsa olmazlarıdır. Arama kurtarma 48 saatin sonunda yavaş yavaş başladı. Arama kurtarmanın en değerli olduğu altın saatlerde kâfi arama kurtarma faaliyeti Kahramanmaraş Depremi’nde başlamadı. Toplumda da bir büyük beklenti vardı. Geç harekete geçildi. Resmi açıklamalar vaktinde oldu lakin ne yazık ki toplumda bir güvensizlik de yaşandığı için inandırıcı olmadı. Kızılay çadırları nereye gitti? Depolardan bir yerlere mi gitti? Sattılar mı ne oldu hiç görmedim. Devlet kurumları süratli hareket etmeyince gönüllüler devreye girdi. AFAD idaresiyle birlikte Bakanlar da alandaydı. Sistem tıkır tıkır çalışsa bakanlara gereksinim olmazdı. Koordinasyonsuzluk, organizasyonsuzluk güvensizliğe neden oldu. Sistem çökebilir ve burada çöktü. Beşerler kendileri yaraları sarmaya başladılar. Afetlerin insanları birleştirdiğine şahit olduk. Ermenistan sonu açıldı. Yunanistan takımları buradaydı, İsrail arama kurtarma grupları Suriyeli depremzedeleri kurtardı. Dirençli bir toplum kurabilmemiz için geleceğe dair bir umut gördük. Bilenlerin bilmeyenlerin bir ortada olabileceğini anladık” diye konuştu. Rodoplu konuşmasını Meksika Arama Kurtarma Ekibi’nin enkaz altında kalarak hayatını kaybeden Kurtarma Köpeği Prote’ye teşekkür ederek son verdi.
TÜMOD Lideri Akdur: Her Ailenin Bir Afet Planı Olmalı!
TÜMOD Genel Lideri Halk Sıhhati Uzmanı Prof. Dr. Recep Akdur, yaşanan büyük zelzelede ortaya çıkan en kıymetli bahsin devletin geleceği şekillendirebilmesi olduğunu söyledi. Akdur, bir devlet ve o devleti yönetenler gelecekte kelam sahibi olabiliyorlarsa, planlama ve örgütlenme, afet uyumu, denetleme süreçlerini yerine getirerek kendisinden bekleneni, vazifelerini yerine getirmişlerse başarılı sayılacaklarının altını çizdi. Akdur, devlet düzeneği içerisinde afetlere karşı var olan yapılandırma sistemleri ile ilgili yaptığı sunumda mevut yapının tüm üniteleri içerisinde bulundurduğunu lakin yaşanan büyük sarsıntıda bu yapıların işlemediğini söyledi. Şu anda Türkiye’nin yaşanan sarsıntıda dış yardım ve kriz idaresi evresinde olunduğunu belirten Akdur, “Kriz idaresinin temel gayesi afete uğrayan toplumun hayatının sürdürülmesi ikincil afetlerin önlenmesi ve toplumu geleceğe taşımadır. Sarsıntıdan çok evvel planlama yapılmalıydı. Afet kamplarının yer tespitleri ve alt yapıların evvelden belirlenmesi gerekiyordu. 6 Şubat’tan beri herkes uyum bozuktu dedi. Uyum yoksa ihmaller ortaya çıkar. Arama kurtarma 48 saat sonra başladı. Türkiye’nin potansiyel gücünün kullanılamaması gecikmelere neden oldu. Etkisiz harcamalar oldu. Afet planı deyince bir diğer algılama yanılgısı var. Afet planının iki bacaklı olduğunu unutmamamız gerekir. Her ailenin bir afet planı olması lazım. Selse sel, yangınsa yangın ve depremse zelzele planı olması lazım. Her kentin her apartmanın bir afet planı olması lazım. Kurumların da afet planları olması lazım. Bundan sonra planlama anlayışına bir an evvel geçmemiz gerekir. Afet planları en küçük üniteden büyüğe yanlışsız gitmelidir. Kurumlarda da en küçük üniteden büyüğüne gerçek gitmelidir. Aksi takdirde bütün üniteler tek tek plan yapmazlar ise kendi durumunu tespit edip plan yapamazlar. Şu anda aksayan durum hangi kurumlarla ilgilidir? Türkiye’de hiç kimse sorunun sorumlu kurumuna çok değinmek istemiyor” dedi. Afetlerde risk idaresi, ana tahlil ortaklarından bahseden Prof. Dr. Akdur, mevcut kurumların da kendilerinden beklenenleri, planlamalarının olması gereklerini yerine getirmesi gerektiğine dikkat çekti. ‘Sağlık Bakanlığı bu afetin neresinde?’ sorusunu sorarak bakanlık nezdinde acil ve sıhhat hizmetleri genel müdürlüğü ve ona bağlı 6 dairenin olduğuna dikkat çekti. Arama kurtarma konusunda Sıhhat Bakanlığı’na bağlı ASKOM, 112, UMKE, HAP (hastane afet planları) takımlarının olduğunu söyledi.
Deprem Kritiği…1999’dan Sonra Yaşanan Bu Durum Kabul Edilemez!
Halk Sıhhati Uzmanı Prof. Dr. Recep Akdur, “Zaten acımız kahrımız çok büyük. Yalnızca sarsıntı bölgesinde olanlar değil, bizler de oralarda olmayanlarda da acı var. Olaya anında el koyulmaması çok dertli bir durum. Bunları hangi ünitelerin, hangi kurumların yapması gerektiği, beklenen vazifeleri ne kadar yerine getirdikleri, ne kadar başarılı oldukları hem kendileri hem de bizler tarafından değerlendirilmelidir. Marmara Depremi’nden sonra Türkiye’nin bu türlü bir afet başarısı göstermesi hakikaten kabul edilebilecek, algınabilecek bir şey değildir. Kahramanmaraş Zelzelesi sonrası vilayetlerde şimdi birinci yardım evresindeyiz. Kamplar bile tamamlanmadı. 12’üncü günde tuvalet muhtaçlığı bile giderilmedi. Şayet yer sallandığında Türkiye’deki binalardan, beşerler yataklarından bile çıkmaya muhtaçlık duymazlarsa işte o vakit kriz idaresi tamanlanmış demektir. 8 saat geçmeden sokaktaki yuttaşımıza çorba verebilen, 72 saat geçmeden arama kurtarma tertibine kavuşursak başarılı olabiliriz. Umarım bu türlü süratli bir yine yapılanmayla acılarımızı hafifletir, gelecek için daha inançlı bir hale gelmiş oluruz” diye konuştu.
Sınırımızdaki Kolera Salgını Tehdidi Vurgusu
Prof. Dr. Recep Akdur , BSHA’nın zelzele bölgelerindeki salgın riski konusundaki sorusuna şöyle karşılık verdi: “Şu anda zelzele bölgesinde sıhhat açısından çok önemli sıkıntılar var. Şimdi tuvalet ve pak içme suyu, kullanım suyu konusunu bile çözemedik. Önemli disiplinli lokanta ve yemekhanelerin kurulduğu yerler sağlanamadı. Çadırkent, afet kenti şartlarına uygun değil. Hal bu türlü olunca birçok salgın tehlikesi var. İçme suyu ve bu sulardan yapılan yemekler yoluyla oluşabilecek akut ishal salgınları, teneffüs yolu enfeksiyonları üzere salgınların yaşanma riski çok yüksek. Kalabalık ortamlardan kaynaklı olarak risk kümelerinde; yaşlılarda çocuklarda pnömoni, bronşit üzere rahatsızlıkların oluşması riski kelam konusu. Dünya sarsıntı tarihi şunu gösteriyor. Sarsıntılardan sonraki salgınlar en az sarsıntılardaki kadar can kayıplarına neden olmuştur. Haiti zelzelesinden sonra 6’ıncı devir kolera salgını hala devam ediyor. Hudutlarımızda yakın bu cins enfeksiyonlar var. Uyuz, bit, pire parazitlerine bağlı problemler vardı. Hava sıcaklıkları arttığı vakit sivrisinekler, kara sinekler çok artacak. Etraf sıhhati şartlarımız nitekim çok bozuk durumdadır. Çok süratli lakin çok süratli bir halde halk sıhhati konusunda tedbir almak gereklidir.”
Deprem Bölgelerinde Düşük Kaliteli Yakacaklar Risk Oluşturuyor
Deprem bölgelerinde kalitesi düşük linyitlerle, güvenliği düşük sobalarla ısınma yapılmaya çalışıldığına dikkat çeken Akdur şöyle konuştu: “Deprem bölgelerinde akşam saat 17.00-18.00’dan sonra duman her yeri basıyor. İmgeleri görseniz burada yangın mı oldu dersiniz. Sıhhat açısından çok sorunlu şartlar mevcuttur. Su sorunlu, tuvaletler kalabalıklar tarafından kullanılıyor. Beslenme konusunda da büyük sorunlar mevcut. Sarsıntıdan sonraki üç dört gün içerisinde çadır kamp yerleşmelerini tamamlayıp hamileleri anne adaylarına taramalara geçmemiz gerekirdi. Hamileler, yaşlılar, çocuklar, engellilerimiz, tek yaşayanlarımız başlı başına risk kümesidir. Bu risk kümelerini kısa bir müddette aşikâr dönemle nezaret altında tutulmalı gerekli sıhhat taramaları yapılması gereklidir. Ancak 10 binden fazla kişinin toplandığı bir alanda, gayri nizami yerleştirilmiş çadırlarda nasıl uyum ve denetim sağlanır. Kahırlar çok büyük umarım daha düzgüne gidilir.”
Psikolog Prof. Dr. Şalcıoğlu: Online Terapilerle Süratle Uygunlaştırma Hedeflenmeli
DATEM Kurucusu Klinik Psikolog Prof. Dr. Ebru Şalcıoğlu, 1999 Marmara Sarsıntısı sonrası depremzedelerin yaşadıkları psikoloij sıkıntılar üzerine gerçekleştirdiği çalışmalardan bahsederek bugün yaşanılan sarsıntıda tesir alanının ve etkilenen insan sayısının daha fazla olmasından dolayı sarsıntının ruhsal tesirlerinin de daha fazla olacağına işaret etti. Prof. Dr. Şalcıoğlu, post travmatik gerilim sendromu yaşayan depremzedelere yönelik olarak uygunlaştırma çalışmalarının yapılması gerektiğine vurgu yaptı. Psiko takviye manasında Türkiye’de uzman eksikliklerinin olduğuna işaret eden Şalcıoğlu, zelzele bölgelerinde kaygı, öfke, güvensizlik ve derdin çok yüksek olduğunu tedbir alınmaz ise bu his durumlarının kalıcı kronik rahatsızlıklara dönüşebileceğini vurguladı. Afetler sonrasında toplumda çok ağır bir formda dert sıkıntıları görüldüğüne işaret eden Şalcıoğlu, “Çok sıklıkla depresyon görülüyor. Alkol unsur kullanımlarında artışlar olabiliyor. Yaşanan tramvayla baş edememe nedeniyle beşerler şuurlarını değiştirmek üzere alkol ve unsur kullanımını arttırabiliyor. Travma sonrası gerilim bozukluğu en sık karşı karşıya geldiğimiz meseledir. Travma sonrası gerilimin en değerli belirtisi travma yaşayan beşerler yaşadıkları olaylarla ilgili imaj ve anıları bir türlü akıllarından atamazlar. Fotoğraf karesi sinema klipleri üzere gözlerinin önüne gelir ve tıpkı olayı tekrar tekrar yaşarlar. Şahıslar tekrar endişe, öfke hislerini deneyimlerler. Ruhsal reaksiyonlara ek olarak fizyolojik tesirler de olur. Kalp çarpıntısı, uyku sıkıntıları da yaşayabilirler. Bir modül uyuyunca hayallerinde bu olayları görürler. Bu anıları akıllarından atmaya çabalarlar. Bir müddet sonra bu tramvayı olayı hatırlatan insanlardan kaçınma davranışı başlar. Bu tutum rahatlatan bir şeydir aslında lakin kısa vadede fakat uzun vadede sorun yaratan bir davranıştır. Kişi daima kaçınarak yaşamak zorunda olur ancak bastırmaya çalıştığı hislerin uzamasına yol açar. Ve bu şahıslar çok ağır hislerle çaba etmek zorunda kalır ve kronik bir meseleye neden olur” dedi.
Deprem Korkusu…İstanbul’da Çok Sayıda İnsan Dehşet İçerisinde
İstanbul’da da çok sayıda insanın şu anda dehşet içerisinde olduğuna işaret eden Şalcıoğlu şunları söyledi: “Depremin merkez üssüne yakın yerde yaşamış ağır yıkımla yüzleşmiş 4 şahıstan birinde travmaya bağlı gerilim sendromu yaşanıyor. Risk faktörü zelzele sırasında duyulan endişe birinci sırada bu sendromu belirleyen nedenler ortasındadır. Kaygı kronikleşiyor ve yayılıyor. Zelzele sırasındaki kaygı daha sonra kronik biçimde yaşanabiliyor. Alanımızda çok fazla mezun veriyoruz lakin çok fazla beşere yetkinlik kazandıramıyoruz. Bu alanda yeteri kadar bilgi sahibi olan ve tesirli çalışma yapabilen uzman sayımız epeyce az.. Ruh sıhhati hizmetlerinin uyumu kelam konusu değil. İnandığımız doğrultusunda yapabileceğimiz de problemlere neden olabiliyor. Ruh sıhhati hizmetleri muhakkak bir model çerçevesinde düzenlenmelidir. 99 sarsıntısından sonra yaptığımız çalışmalar zelzele travmasının tesirli travması için bir davranış terapisi modeli geliştirilmişti. Sarsıntı travması ile uğraşın sağlam bir kuramsal temeli olması gereklidir. Kuramsal çalışma elzemdir. İnsanlara tesirli olan terapileri uygulamalıyız. Birden fazla tedavi Batı’dan ithal edilmiş tedavilerdir. Batı kültüründe ki tedaviler illaki Doğu toplumlarında uygulanabilir diye bir şey yoktur. Terapiler kısa vadeli ve daha çok sayıda beşere ulaştırılabilecek biçimde olmalıdır. Travmanın tesirleriyle baş etmeye yönelik bir repertuarımız var beşerler kendi başlarına uygulayabilecek yollarla de iyileşebilirler. Bu hususta toplumsal medya da kıymetli rol oynuyor. Online terapiler, aplikasyonlar aracılığıyla da beşerler tedavi ulaştırılabilir. Bu da bir vizyon gerektiriyor. Mobilize olmak ve standart bir hizmet gerektiriyor.”
Sadettin Uslu: Bu Acıları Unutmamalı, Unutturmamalıyız!
Kahramanmaraş Depremi’nde zelzele bölgelerinde vazife alan Arama Kurtarma Uzmanı Sadettin Uslu toplantıda, arama kurtarma çalışmalarında yaşanan eksikliklerden, problemlerden, koordinasyonsuzluklardan ders çıkarılması gerektiğini Türkiye’de her vatandaşın afet durumlarında ne yapması gerektiğine yönelik eğitim almasının koşul olduğuna vurgu yaptı. Uslu, “Burada kıymetli olanın şu olduğunu acı da olsa gördük ki 72 saat hizmet gelmezse biz ne yaparız? Bu nedenle vatandaşların afet bilgisine sahip olması gerekiyor. Bunun da tahlili evvelce yapılmalı. Hala bu bahiste afette yara sarma durumundayız. Risk boyutunda eksiklikler var. Afette bizi kurtaracak şey eğitimdir. Planlamalar konusunda çok eksiklikler var. Zelzele bölgelerinde arama kurtarma yaparken en büyük zahmet haberleşmeydi. Telsizlerimiz çalışmadı. Olay yerine gitmeye çalışıyorsunuz, ulaşım külfeti yaşıyorsunuz. En büyük acılardan biri enkaz başına varıyorsunuz beşerler diyor ki dün ses geliyordu bugün gelmiyor. Neden dün gelemedim diyorsunuz. Van Depremi’nde müdahale daha erkendi. 23 sene evvelki zelzelede müdahale daha erkendi. Burada bu denli ders almamız gerekirken geride kaldık. İnsanların yakarışlarını asla unutamayacağımız. Hasta kazazede yakınları tahminen bir ümit diyor ancak canlı ihbarı alınca o enkazı bırakıp kesin canlı olan yerlere gitmek zorunda kalıyorsunuz. O insanların bakışlarını, yakarışlarını asla unutturmamız lazım. Bu acılardan ders çıkararak herkesin daha çok eğitim alması, elini taşın altına koyması lazım ki daha az acı, can kaybı yaşansın. Yara sarma konusunda daha süratli tepki almamız gerekir” dedi. (BSHA-Bilim Ve Sıhhat Haber Ajansı)
